กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

การหกลัมในผู้สูงอายุแตกต่างจากการหกลัมในวัยหนุ่มสาวหรือวัยเด็ก สาเหตุของการหกล้มสำคัญที่แพทย์ควรประเมินเป็นลำดับแรกคือ สาเหตุจากปัจจัยทางสรีระวิทยาหรือความเจ็บป่วยของผู้สูงอายุ นิยามของการหกล้ม หมายถึง "การที่ร่างกายเคลื่อนลงมากระทบสู่พื้นดินหรือที่1 ระดับต่ำกว่าระดับเดิมโดยไม่ได้เป็นการดั้งใจ" การหกลัมในผู้สูงอายุในความจริงแล้วเกิดน้อยกว่าในวัยเด็กหรือนักกีฬา แต่ด้วยการที่สรีรวิทยาที่ถดถอยร่วมกับภาวะกระดูกบางหรือกระดูกพรุน ส่งผลกระทบต่อร่างกายได้อย่างชัดเจน ได้แก่ การบาดเจ็บต่อเนื้อเยื่อและเส้นเอ็นร้อยละ 50 และการบาดเจ็บที่รุนแรงขึ้นร้อยละ 10 เช่น กระดูกหัก เลือดออกในสมอง นอกจากนี้การหกล้มในผู้สูงอายุยังส่งผลกระทบต่อจิตใจ โดยเฉพาะการหกล้มเกิดขึ้นซ้ำ และไม่ได้รับการดูแลแก้ไข นำไปสู่สุขภาพจิตที่แย่ลงหรือภาวะซึมเศร้าได้ร้อยละ 20-30
อุบัติการณ์การหกล้มและการเดินการทรงตัวที่ผิดปกติเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยทั่วโลก และส่งผลต่อผู้สูงอายุทั้งด้านคุณภาพชีวิตและการเสียชีวิต รวมไปถึงค่าใช้จ่ายในการรักษาผู้สูงอายุที่ค่อนข้างสูง สาเหตุของการหกล้มในผู้สูงอายุมีได้หลายสาเหตุ มีได้ทั้งทางร่างกาย ยาที่รับประทานและปัจจัย สภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัย ซึ่งแพทย์ควรทำการประเมินผู้สูงอายุที่มีการหกล้มโดยเริ่มจาก การซักประวัติการหกล้มที่เกิดขึ้นโดยละเอียดเพื่อค้นหาสาเหตุที่เป็นได้ ร่วมไปกับการประเมินการเดินการทรงตัว สำหรับการป้องกันการหกล้มในผู้สูงอายุ พบว่ามีหลายกระบวนการที่ช่วยป้องกันได้ตามข้อมูลการศึกษาที่ผ่านมาโดยเฉพาะการออกกำลังกายที่มีประสิทธิภาพทั้งการลดอัตราการหกลัมและลดความเสี่ยงต่อการหกล้ม ดังนั้นเมื่อแพทย์ได้ประเมินผู้สูงอายุและพบความเสี่ยงต่อการหกล้ม หรือเคยมีประวัติการหกล้มมาก่อน ควรหาสาเหตุที่มาของการหกล้มและความเสี่ยงอย่างละเอียด และให้การดูแลรักษาที่เหมาะสมเพื่อสามารถป้องกันการหกลัมและชะลอภาวะทุพพลภาพต่อไปได้
โดยปัญหาสุขภาพชุมชนที่นำมาทำประชาคมอ้างอิงจากแบบสำรวจสุขภาพประชาชนไทยครั้งที่ ๖ เป็นการสำรวจผู้สูงอายุประมาณ ๑๐,๐๐๐ คน เพื่อเป้าหมายตามหลักนโยบายผู้สูงอายุแห่งชาติ ให้ผู้สูงอายุสามารถอยู่ได้อย่างมีศักดิ์ศรี มีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนและประเทศ เป็นที่ต้องการของครอบครัวและสังคม และมีความเข้าใจดีระหว่างคนต่างรุ่นในครอบครัว โดยมีประเด็นดังนี้ ๑.การหกล้มในผู้สูงอายุ นำไปสู่การบาดเจ็บและเสียชีวิตได้ โดยมีการหกล้มภายในหกเดือน ๑๕.๓% พบเกิดปัญหาในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย โดยเฉลี่ยล้มประมาณ ๓ ครั้ง ไม่แตกต่างกันมากนักระหว่างกลุ่มอายุ เป็นการหกล้มนอกบ้านมากกว่าในบ้าน และในบ้านเป็นบริเวณห้องนอนและห้องน้ำ สาเหตุที่ทำให้หกล้มคือ การสะดุดสิ่งวัตถุสิ่งของ ลื่นหกล้ม เสียการทรงตัว พื้นต่างระดับ แหละหน้ามืดขณะหกล้ม เป็นการบาดเจ็บแผลฟกช้ำ ถอก หรืออาจถึงข้อสะโพกหักได้ ๒.การพึ่งพิงในกิจวัตรประจำวัน ผู้สูงอายุประมาณ ๐.๗-๒๐.๒% มีข้อจำกัดในการทำกิจวัตรประจำวันพื้นฐาน พบเกิดปัญหาในผู้หญิงเป็นมากกว่าผู้ชาย เพิ่มขึ้นตามอายุ ๓.ความเสื่อมถอยของอวัยวะ เช่น ต้อกระจก การบดเคี้ยว และการได้ยิน และสุดท้ายคือโรคเรื้อรังในผู้สูงอายุทางกายและทางใจ ทางกายเช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง และโรคข้อเข่าเสื่อม ทางจิตใจเช่น ภาวะซึมเศร้าเป็นต้น โดยนำประเด็นปัญหาที่ได้จากแบบสำรวจและความเห็นของคนในชุมชนมาจัดทำประชาคมและจัดลำดับความสำคัญของปัญหา พิจารณาตามขนาดของปัญหาความรุนแรงของปัญหา ความยากง่ายและความตระหนักของคนในชุมชนต่อการแก้ปัญหา
จากการทำประชาคมปัญหาทางสุขภาพในเขตชุมชนหน้าโรงเรียนหาดใหญ่วิทยาลัย มีผู้เข้าร่วมประชาคมเป็นผู้สูงอายุในชุมชนหน้าโรงเรียนหาดใหญ่วิทยาลัย อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน(อสม.) เป็นจำนวน ๑๕ คน ทีมแพทย์/พยาบาลจากโรงพยาบาลใหญ่ รวมทั้งสิ้น ๒๕ คน โดยประเด็นปัญหาที่ได้จากการทำประชาคมคือปัญหาหกล้มในผู้สูงอายุ ซึ่งสอดคล้องกับการคัดกรองสุขภาพของผู้สูงอายุอำเภอหาดใหญ่ปี ๒๕๖๒ ปัญหาที่พบมากที่สุด ๔ อันดับคือ โรคติดต่อไม่เรื้อรัง ข้อเข่าเสื่อม ปัญหาสมองเสื่อม และการหกล้ม
เทศบาลนครหาดใหญ่ ได้กำหนดนโยบายด้านสาธารณสุขและคุณภาพชีวิตให้ประชาชนทุกคน ได้รับการดูแลโดยเสมอภาค ซึ่งสอดคล้องกับภารกิจหน้าที่ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ ตามความในพระราชบัญญัติเทศบาล โดยให้บริการประชาชนภายใต้การมีส่วนร่วมของประชาชน และทั้งนี้ปัญหาสุขภาพที่ได้มาเกิดจากการทำประชาคมและการจัดลำดับความสำคัญของปัญหาโดยชุมชนอย่างแท้จริง จึงได้จัดทำโครงการ “สถานีวัยเก๋า เคลื่อนไหวดี ไม่มีล้ม” เพื่อส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ ประเมินความเสี่ยงต่อการพลัดตกหกล้มของคนในชุมชน รู้สถานะความเสี่ยงของตนเอง ฝึกการทรงตัว การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ รวมถึงการปรับเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมภายในบ้านให้ปลอดภัยต่อการดำเนินชีวิตของผู้สูงอายุ เพื่อลดโอกาสล้ม โดยจะมีการติดตามโครงการดังกล่าวทุกๆ ๓ เดือน เพื่อให้เกิดความยั่งยืน และเป็นต้นแบบโครงการชุมชนอันมาจากการมีส่วนร่วมของชุมชนที่แท้จริง