กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

ประเทศไทยมีการใช้สารเคมีเพื่อป้องกันและกําจัดศัตรูพืชอย่างกว้างขวางอาทิ เช่น สารกําจัดแมลง(insecticides) สารกําจัดหนู (rodenticides) สารกําจัดวัชพืช (herbicides) และสารกําจัดเชื้อรา (fungicides) เป็นต้น สารเคมีที่ใช้ในการเกษตรเป็นสารพิษอันตรายที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของมนุษย์ซึ่งสามารถเข้าสู่ร่างกายมนุษย์ได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม ผลกระทบต่อสุขภาพส่วนมากเกิดจากการใช้หรือสัมผัสสารเคมีทางการเกษตรหรือใช้สารเคมีไม่ถูกต้อง (สุธาสินี อั้งสูงเนิน, 2558) ซึ่งผลกระทบต่อสุขภาพนั้นมีทั้งแบบเฉียบพลันและเรื้อรัง ผู้ที่สัมผัสสารเคมีกำจัดศัตรูพืช คือ กลุ่มเกษตรกร ผู้ฉีดพ่นที่จะได้รับพิษโดยตรง แต่สำหรับผู้บริโภคจะได้รับพิษทางอ้อมจากผลผลิตทางการเกษตรที่มีสารตกค้างปนเปื้อนอยู่ แม้ได้รับในปริมาณต่ำแต่การที่ได้รับเป็นประจำสารพิษอาจสะสมเป็นปัญหาเรื้อรังและส่งผลกระทบต่อระบบการทำงานต่าง ๆ ในร่างกาย (ศิริอุมา เจาะจิตต์และคณะ, 2560)  โดยเฉพาะสารกลุ่มคาร์บาเมตและกลุ่มออร์กาโนฟอสเฟต มีฤทธิ์ขัดขวางการทำงานของระบบประสาทส่วนกลางและระบบประสาทรอบนอก ยับยั้งเอนไซม์โคลีนเอสเตอเรส ซึ่งมีหน้าที่ส่งสัญญาณประสาท ผลการจับตัวกับเอนไซม์ทำให้ปริมาณของเอนไซม์ลดลงและมีผลต่อกล้ามเนื้อต่างๆ รวมถึงต่อมต่างๆ และกล้ามเนื้อเรียบ ซึ่งควบคุม  อวัยวะภายใน ที่ทำงานมากกว่าปกติ เนื่องจากปริมาณเอนไซม์โคลีนเอสเตอเรสมีไม่มากพอที่จะหยุดการทำงาน ส่งผลทำให้ระบบกล้ามเนื้ออ่อนแรง ตะคริวที่กล้ามเนื้อ ต่อมน้ำลายขับน้ำลายออกมาก ต่อมเหงื่อขับเหงื่อออกมาก บางครั้งพบอาการม่านตาหรี่หายใจลำบาก เวียนศีรษะ อาเจียน มือสั่น เดินโซเซ ชัก และหมดสติ (กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม, 2564; วินัย วรานุกูล และคณะ,2564)
ประชากรส่วนใหญ่ในเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านควนบ่อทอง ประกอบอาชีพเกษตรกรรม และบางส่วนมีการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช ซึ่งจากการสัมภาษณ์ พบว่า การปฏิบัติตนของเกษตรกรก่อนฉีดพ่น ในระหว่างฉีดพ่น และหลังฉีดพ่นยังไม่ถูกต้อง อีกทั้งไม่ได้สวมอุปกรณ์ป้องกันอันตรายส่วนบุคคล จึงอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพได้ และจากข้อมูลรายงานสรุปผลการสุ่มตรวจวิเคราะห์สารเคมีกำจัดศัตรูพืชตกค้างในผักและผลไม้ในเขตพื้นที่รับผิดชอบของ รพ.สต.บ้านควนบ่อทอง ประจำปีงบประมาณ 2567 จำนวน 7 ตัวอย่าง  พบตัวอย่างที่ผ่านมาตรฐานร้อยละ 85.71 และตกมาตรฐานร้อยละ 14.29 ซึ่งจากสถานการณ์ดังกล่าว ทำให้ผู้บริโภคมีความเสี่ยงในการได้รับสารเคมีตกค้างจากการรับประทานผักและผลไม้   โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านควนบ่อทอง จึงได้จัดทำโครงการเกษตรกรปลอดโรค ผู้บริโภคปลอดภัย รู้เท่าทันการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช เพื่อลดผลกระทบต่อสุขภาพจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชของเกษตรกร ผู้บริโภคสามารถเลือกบริโภคอาหารที่ปลอดภัยลดความเสี่ยงของการมีสารเคมีตกค้าง รวมทั้งพัฒนาศักยภาพอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เพื่อเฝ้าระวัง ป้องกัน และควบคุมโรคจากการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชต่อไป