กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

เด็กเป็นทรัพยากรที่มีคุณค่ายิ่งต่อการพัฒนาประเทศในอนาคต การที่เด็กจะเจริญเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพนั้น เด็กจะต้องมีพัฒนาการที่สมบูรณ์พร้อมทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม และสติปัญญา จึงมีความจำเป็นที่เด็กจะต้องได้รับการพัฒนาตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาและต่อเนื่องไปจนถึงวัยรุ่น โดยเฉพาะพัฒนาการด้านสติปัญญาและอารมณ์ ซึ่งเป็นทักษะที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตทั้งในปัจจุบันและอนาคต
กรมสุขภาพจิต ประจำปี ๒๕๖๒-๒๕๖๓ ได้กำหนดนโยบายการพัฒนาสุขภาพจิตประชาชนทุกกลุ่มวัย โดยวัยเรียนและวัยรุ่น เน้น “การเพิ่มระดับความฉลาดทางสติปัญญา (IQ) และความฉลาดทางอารมณ์ (EQ)” และ “เฝ้าระวังการดูแลเด็กที่มีปัญหาพฤติกรรมและอารมณ์ให้ได้รับการช่วยเหลือจนดีขึ้น” และ นโยบาย การพัฒนาความเป็นเลิศทางบริการ/วิชาการด้านสุขภาพจิตและจิตเวช พัฒนาคุณภาพมาตรฐานของระบบบริการสุขภาพจิตและจิตเวชของหน่วยบริการในเขตสุขภาพ เน้น “เพิ่มการเข้าถึงบริการด้านสุขภาพจิตและ  จิตเวชในกลุ่มโรคและปัญหาที่สำคัญ ได้แก่ โรคออทิสติก โรคสมาธิสั้น” โดยการติดตามเฝ้าระวังอย่างต่อเนื่อง ในชุมชนเพื่อป้องกันการกลับเป็นซ้ำ/ฟื้นฟูสมรรถภาพภายใต้แนวคิด Recovery Model/การบำบัดรักษา ที่มีประสิทธิภาพ ในปี ๒๕๕๙ กรมสุขภาพจิต ได้สำรวจสถานการณ์ความฉลาดทางสติปัญญา (ไอคิว : IQ) และความฉลาดทางอารมณ์ (อีคิว : EQ) เด็กนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ ทั่วประเทศจำนวน ๒๓,๖๔๑ คน พบว่า    เด็กมีคะแนนไอคิวเฉลี่ยอยู่ที่ ๙๘.๒ ซึ่งสูงขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับการสำรวจในปี ๒๕๕๔ ที่เฉลี่ยอยู่ที่ ๙๔ เด็กไทยมีไอคิวอยู่ในเกณฑ์ปกติ ถึง ๒ ใน ๓ หรือ ร้อยละ ๖๘ ขณะที่เด็กจาก ๔๒ จังหวัดรวมทั้งกรุงเทพมหานคร    มีไอคิว สูงเกิน ๑๐๐ ขึ้นไป อย่างไรก็ตาม ยังมีเด็กบางส่วนใน ๓๕ จังหวัด ไอคิวต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน นอกจากนี้ ยังพบเด็กที่มีระดับสติปัญญาอยู่ในเกณฑ์บกพร่องหรือต่ำกว่า ๗๐ ถึงร้อยละ ๕.๘ ซึ่งสูงกว่ามาตรฐานสากล ซึ่งไม่ควรเกินร้อยละ ๒ โดยพบเด็กในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคใต้มีปัจจัยเสี่ยงสูงกว่าภาคอื่นๆ ตลอดจนยังพบว่า เด็กนอกเขตอำเภอเมือง มีระดับไอคิวเฉลี่ย ๙๖.๙ ขณะที่เด็กในเขตอำเภอเมือง    มีไอคิว ๑๐๑.๕ และเด็กในพื้นที่ กทม. มีไอคิวเฉลี่ย ๑๐๓.๔ ส่วนความฉลาดทางอารมณ์ของเด็ก พบเป็นไปตามเป้าหมาย ร้อยละ ๗๗ แต่ก็ยังพบเด็กจำนวนไม่น้อยที่ยังต้องการการพัฒนา ซึ่งเด็กมีปัญหาอีคิวมากที่สุด  ในด้านขาดความมุ่งมั่นพยายามและขาดทักษะในการแก้ไขปัญหา

จากการศึกษาปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาไอคิว – อีคิว คือ การขาดสารอาหาร การอยู่ในพื้นที่ชนบท การมีรายได้ไม่เพียงพอในครอบครัว ตลอดจนสภาพการเปลี่ยนแปลงของสังคม โดยเด็กที่มีระดับไอคิวต่ำมากๆ มีแนวโน้มจะมีความฉลาดทางอารมณ์หรืออีคิวต่ำร่วมด้วย ซึ่งนโยบายจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน ให้เด็กตั้งแต่ปฐมวัย โดยไม่เก็บค่าใช้จ่าย นับเป็นอีก ๑ นโยบายสำคัญที่จะช่วยเพิ่มโอกาส เอื้อต่อการพัฒนา ไอคิว อีคิว ให้กับเด็กไทยได้ กระทรวงสาธารณสุขจึงบูรณาการความร่วมมือจากทุกภาคส่วน เพื่อเพิ่มโอกาส สร้างความเท่าเทียม กำจัดสาเหตุปัญหาโภชนาการ เสริมภูมิคุ้มกันด้านการเลี้ยงดู สร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมต่อการพัฒนาไอคิว อีคิว ยกระดับคุณภาพศูนย์เด็กเล็ก พัฒนาศักยภาพบุคลากร ตลอดจนผู้ที่เลี้ยงเด็ก ให้มีความรู้ความเข้าใจในการเลี้ยงดูเด็กที่เหมาะสมกับวัย มีการฝึกวินัยที่เหมาะสมเพื่อส่งผลให้เด็กเจริญเติบโตเป็นเด็กที่มีความกระตือรือร้นในการเรียนรู้ มุ่งมั่นพยายาม มีคุณธรรมจริยธรรม และมีความสุขในชีวิต
กรมสุขภาพจิตดำเนินการป้องกันปัญหาและส่งเสริมศักยภาพ ไอคิว-อีคิวเด็กไทยใน ๓ ระดับ ดังนี้  ๑.ส่งเสริมพัฒนาการในสถานบริการสาธารณสุขทุกระดับโดยให้ความสำคัญต่อเด็กที่มีภาวะเสี่ยงให้ได้รับ    การช่วยเหลือแก้ไขได้เร็วที่สุด ๒.ส่งเสริมการเตรียมความพร้อมก่อนการเข้าเรียน ทั้งทักษะการอ่าน การคำนวณ ผ่านกลไกการเลี้ยงดูและการเล่นที่ถูกต้องในครอบครัวและศูนย์เด็กเล็ก มีเครื่องมือที่ทุกฝ่ายจะใช้ร่วมกันในการกระตุ้นพัฒนาการเด็ก และ ๓.การติดตามดูแลเด็กต่อเนื่องในวัยเรียนด้วยการคัดกรองปัญหาการเรียนรู้ สมาธิสั้น ออทิสติก อารมณ์และพฤติกรรม เพื่อดูแลช่วยเหลือเด็ก เนื่องจากเมื่อเด็กเข้าถึงชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ จะพบปัญหาดังกล่าวประมาณร้อยละ ๑๕ โดยครูจะสามารถ คัดกรองและช่วยเหลือเบื้องต้นและพิจารณาส่งต่อ  ระบบสาธารณสุขได้ในโปรแกรมระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนที่กรมสุขภาพจิตให้ความสำคัญและดำเนินการมาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ครอบคลุมทั้งในทุกพื้นที่ รวมทั้งการฝึกอบรมและเพิ่มพยาบาลจิตเวชเด็กและวัยรุ่น ในโรงพยาบาลชุมชนทุกแห่ง