กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

ผู้สูงอายุ (ผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป) เป็นผู้ที่มีความเสี่ยงหรือมีโอกาสที่จะได้รับอันตรายจากการใช้ยาได้มากกว่าบุคคลทั่วไป เนื่องจากการทำงานของอวัยวะต่างๆ เสื่อมประสิทธิภาพไปตามวัยที่มากขึ้น ทำให้มีผลกระทบต่อกระบวนการดูดซึม การแตกตัว การละลาย การออกฤทธิ์ การกำจัดของตัวยาในร่างกาย ซึ่งรวมไปถึงปัญหาอื่น ๆ ที่เพิ่มความเสี่ยงอันตรายของการใช้ยาในผู้สูงอายุด้วย เช่น ปัญหาการหลงลืม ปัญหาการช่วยเหลือตนเอง ดังนั้น การใช้ยาในผู้สูงอายุต้องเพิ่มความระมัดระวังเป็นพิเศษสาเหตุของปัญหาจากการใช้ยาในผู้สูงอายุ เกิดจากมีโรคหลายชนิดและได้รับยาหลายอย่าง อาจทำให้ยามีผลต่อกันผู้สูงอายุมีการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย ซึ่งมีผลต่อการทำงานของยา ตับและไตทำงานได้ลดลง ทำให้เปลี่ยนแปลงยาและกำจัดยาออกจากร่างกายได้น้อยลง อาจเกิดระดับยาเกินจนเป็นพิษได้ ความสามารถสมองลดลงอาจมีอาการสับสนได้ จากการใช้ยาที่คนหนุ่มสาวกินแล้วไม่เป็นอะไรปัญหาด้านพฤติกรรมการใช้ยาของผู้สูงอายุ เช่น ผู้สูงอายุไม่ไปพบแพทย์ อาจเนื่องจากปัญหาด้านร่างกายและจิตใจที่ทำให้ผู้สูงอายุไม่สามารถไปพบแพทย์ได้
พื้นที่หมู่ที่ 8 บ้านอุไร ตำบลกำแพง อำเภอละงู จังหวัดสตูล มีผู้สูงอายุจำนวน 80 คน กลุ่มติดสังคมจำนวน 69 คน กลุ่มติดบ้านจำนวน 6 คน และกลุ่มติดเตียงจำนวน 5 คน จากการลงเยี่ยมของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน มีผู้สูงอายุจำนวน 51 หลังคาเรือน พบปัญหาเรื่องการกินยา โดยพบว่ามีผู้สูงอายุกินยาผิดจำนวน 30 คน คิดเป็นร้อยละ 37.5 มียาเก่าสะสมยาใหม่จำนวน25 คน คิดเป็นร้อยละ 31.25 กินยาเองไม่มีใครดูแลจำนวน 8 คน คิดเป็นร้อยละ 10 โดยบางครัวเรือนมีลูกหรือญาติคอยกำกับการกินยาจำนวน 44 คน คิดเป็นร้อยละ 55.0 และมีผู้สูงอายุที่กินยาเองไม่มีใครดูแล(สามี -ภรรยา) จำนวน 28 คน คิดเป็นร้อยละ 35.0 ซึ่งอันตรายต่อการใช้ยาที่ไม่ถูกต้องอาจมีผลทำให้ผู้สูงอายุได้รับอันตรายจากการใช้ยา เช่น การทำงานของไตประสิทธิภาพการทำงานของไตจะลดลงดังนั้นการขับถ่ายยาออกจากร่างกาย ย่อมลดน้อยลง ทำให้มีโอกาสที่ยาจะสะสมในร่างกายสูงขึ้น จนเป็นอันตรายต่อร่างกายได้ การทำงานของตับ ยาที่ให้โดยการรับประทาน มักจะผ่านขบวนการเปลี่ยนแปลงขั้นแรกที่ตับ แต่ถ้าขบวนการเหล่านี้เสื่อมประสิทธิภาพ จะทำให้มีระดับยาในเลือดสูง จนอาจเกิดอันตรายได้ ความไวต่อยาที่ออกฤทธิ์ ต่อระบบประสาทส่วนกลาง และระบบการทำงานของ หลอดเลือดและหัวใจ ผู้สูงอายุมักจะมีความไว ต่อยาที่ออกฤทธิ์ในบริเวณดังกล่าว อาจทำให้เกิดอาการข้างเคียงของยาเพิ่มขึ้นได้ เช่นอาการแพ้ยา ความจำของผู้สูงอายุ เมื่ออายุมากขึ้น ผู้สูงอายุอาจจะมีอาการหลงลืมได้ง่าย มักเกิดปัญหาการใช้ยาไม่ครบตามที่กำหนด หรือปัญหาการใช้ยาซ้ำซ้อน ซึ่งอาจส่งผลทำให้เชื้อดื้อยา การรักษาจึงไม่หายเสียที หรือเกิดอาการเป็นพิษ เนื่องจากการใช้ยาเกินขนาดได้
น้ำหนักผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุที่มีน้ำหนักน้อย หรือมากกว่าเกณฑ์ปกติ จำเป็นต้องพิจารณาขนาดยาให้เหมาะสมโรคในผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุมักเป็นหลายโรค ซึ่งอาจต้องพบแพทย์หลายคน ทำให้มีโอกาสได้รับยาซ้ำซ้อน จึงอาจได้รับยาเกินขนาดได้
จากปัญหาและความสำคัญดังกล่าว อาสาสมัครสาธารณสุข หมู่ที่ 8 บ้านอุไร เห็นความสำคัญของผู้สูงอายุในเรื่องการกินยา จึงได้จัดทำโครงการรณรงค์และให้ความรู้การใช้ยาในวัยผู้สูงอายุเพื่อสำรวจพฤติกรรมการกินยาของผู้สูงอายุในชุมชนแล้วให้ความรู้เกี่ยวกับหลักการใช้ยาที่ถูกวิธีในผู้สูงอายุ พร้อมทั้งสาธิต/แนะนำวิธีการใช้ตะกร้าใส่ยา แก่ผู้สูงอายุและผู้กำกับผู้สูงอายุให้ทดลองใส่ยาและหยิบยากินเองจากนั้นลงเยี่ยมติดตามผลการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินยาของผู้สูงอายุในชุมชนโดยอาสาสมัครสาธารณสุขและเจ้าหน้าที่เภสัชกร