กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

เด็กเป็นทรัพยากรที่มีคุณค่าและเป็นอนาคตที่สำคัญของชาติ ต้องได้รับการพัฒนาคุณภาพชีวิตอย่างสมดุลทั้งทางร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคมและสติปัญญา การพัฒนาคุณภาพชีวิตของเด็กตั้งแต่ในครรภ์ เพื่อส่งเสริมการเกิด ให้มีคุณภาพ ย่อมสัมพันธ์กับการพัฒนาสุขภาพอนามัยของแม่ เนื่องด้วยสุขภาพของแม่ ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ
มีผลโดยตรงต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของทารกตั้งแต่อยู่ในครรภ์จนถึง ระยะหลังคลอด ในระหว่างการตั้งครรภ์เป็นช่วงที่ทารกมีการพัฒนาโครงสร้างสมองสูงสุด อีกทั้งยังเป็นช่วง ของการสร้างอวัยวะต่างๆ ส่งผลต่อระบบภูมิต้านทานโรค ระบบเผาผลาญ ระบบทางเดินอาหารของร่างกายให้สมบูรณ์ โรคหรือภาวะหลายอย่างที่พบในพ่อ แม่หรือที่เกิดขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์จะส่งผลกระทบหรือมีอันตรายต่อทารก ในครรภ์ได้ เช่น ปัญหาการขาดสารอาหาร โรคถ่ายทอดทางพันธุกรรมเช่น ธาลัสซีเมีย ภาวะกลุ่มอาการดาวน์ โรคติดเชื้อต่าง ๆ เช่น เอดส์ ซิฟิลิส หัดเยอรมัน รวมถึงโรคอายุรกรรมร้ายแรงที่ไม่ควรตั้งครรภ์เช่นโรคหัวใจ เป็นต้น จึงจำเป็นต้องมีการดูแลส่งเสริมสุขภาพหญิงตั้งครรภ์ เพื่อให้การตั้งครรภ์และการคลอดมีคุณภาพ มารดาและทารกปลอดภัย ทารกสมบูรณ์แข็งแรง ซึ่งจะส่งผลต่อเนื่องในการเจริญเติบโต พัฒนาการสมวัย จากงานศึกษาวิจัยพบว่าปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ต่อพัฒนาการเด็กปฐมวัย ได้แก่ การมีโรคประจำตัวของมารดา ภาวะแทรกซ้อนขณะตั้งครรภ์ การได้รับยาเสริมธาตุเหล็ก โฟเลตและไอโอดีน การฝากครรภ์ครั้งแรก ≤ 12 สัปดาห์ การฝากครรภ์ครบ 5 ครั้ง ตามเกณฑ์ และปัจจัยด้านเด็กปฐมวัย ได้แก่ อายุครรภ์เมื่อคลอด น้ำหนักทารกเมื่อแรกเกิด การขาดออกซิเจน ที่ 1 นาที เด็กมีโรคประจำตัว มีปัญหาสุขภาพช่องปาก ปัญหาขาดสารอาหาร น้ำหนักตามส่วนสูง ส่วนสูงตามอายุ และการเล่นกับเด็กโดยสื่อบุคคล ดังนั้น พื้นฐานที่สำคัญในการพัฒนาคุณภาพประชากร ต้องเตรียมความพร้อม ของสตรีก่อนตั้งครรภ์ การดูแลระหว่างตั้งครรภ์ ขณะคลอดและหลังคลอด รวมถึงการเลี้ยงดูที่เหมาะสมเป็นผลให้เด็ก มีการเจริญเติบโตเต็มศักยภาพ (Full Potential Growth)
เป็นโอกาสทองในการพัฒนาเด็กปฐมวัยให้มีสุขภาพและศักยภาพที่ดีในอนาคต กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข
มีแนวคิดเพื่อการพัฒนาประชากรกลุ่มแม่และเด็ก โดยการพัฒนาหน่วยบริการสาธารณสุขตามกระบวนการคุณภาพ การจัดระบบบริการที่ได้มาตรฐานตั้งแต่การเตรียมความพร้อมก่อนตั้งครรภ์ การฝากครรภ์ การคลอด และดูแลหลังคลอด โรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขทุกระดับ ทั่วประเทศและหน่วยงานภาคี ได้มีการพัฒนาระบบบริการเพื่อให้เป็นไปตามเกณฑ์มาตรฐานงานอนามัยแม่และเด็กและมีการติดตามประเมินผลอย่างต่อเนื่อง และในปี
พ.ศ. 2567 กรมอนามัยได้พัฒนาโปรแกรมคัดกรองความเสี่ยงหญิงตั้งครรภ์เชิงรุก (Save mom) โดยการมีส่วนร่วมของหญิงตั้งครรภ์และอสม. ซึ่งจะขยายการดำเนินงานทั่วประเทศ เพื่อให้หญิงตั้งครรภ์และทารกได้รับการวินิจฉัย
การดูแลรักษาและส่งต่อที่รวดเร็วทันเวลาอย่างมีประสิทธิภาพ เน้นการจัดการความเสี่ยงด้วยระบบเครือข่ายบริการสุขภาพระดับจังหวัด จากการดำเนินงานอนามัยแม่และเด็ก ที่ผ่านมาสุขภาพของแม่และเด็กดีขึ้นเป็นลำดับแต่ยังพบปัญหาบางประการที่ยังต้องพัฒนา โดยสถานการณ์งานแม่และเด็กปีงบประมาณ 2567 พบว่า อัตราส่วนการตายมารดาเท่ากับ 0 ต่อการเกิดมีชีพแสน หญิงตั้งครรภ์ฝากครรภ์ครบ 5 ครั้งตามเกณฑ์ ร้อยละ 98.23 ฝากครรภ์ครั้งแรกเมื่ออายุครรภ์น้อยกว่าหรือเท่ากับ 12 สัปดาห์ร้อยละ 84.09 หญิงตั้งครรภ์ได้รับยาเสริมไอโอดีน ร้อยละ 100 หญิงตั้งครรภ์มีภาวะโลหิตจางร้อยละ 15.11 ทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม ร้อยละ 6.59 (HDC,11 กันยายน 2567) และส่งผลต่อสุขภาพแม่และเด็ก