กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

เด็กปฐมวัยคือวัยตั้งแต่แรกเกิดจนถึงอายุ 5 ขวบ เป็นช่วงวัยที่สำคัญทั้งในเรื่องของการเจริญเติบโตและพัฒนาในทุกด้าน เป็นจุดเริ่มต้นของการวางฐานคุณภาพชีวิตในทุกมิติ ซึ่งสุขภาพช่องปากเป็นประตูแห่งสุขภาพ โรคฟันผุเป็นปัญหาที่พบมากในเด็ก ปฐมวัย จากรายงานการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากแห่งชาติ ครั้งที่ 9 ประเทศไทย ปี 2566 พบว่าในภาพรวมของประเทศ พบ อัตราความชุกในการเกิดฟันผุ ถอน อุด ในเด็กอายุ 3 ปี ร้อยละ 47.0 มีค่าเฉลี่ยฟันผุ อุด ถอน (dmft) 2.5 ซี่ต่อคน และในเด็กอายุ 5 ขวบพบอัตราความชุกในการเกิดฟันผุ ถอน อุด ร้อยละ 72.1 มีค่าเฉลี่ยฟันผุ อุด ถอน (dmft) 4.6 ซี่ต่อคน โดยในภาคใต้มีความ ชุกของการเกิดฟันผุ/ถอน/อุด ในเด็ก 3 และ 5 ปี พบสูงสุดในประเทศ ร้อยละ 55.5 และ 79.6 โรคฟันผุมีสาเหตุมาจากการ บริโภคอาหารที่มีส่วนประกอบของแป่งและน้ำตาล และขาดการทำความสะอาดช่องปากอย่างเหมาะสม เด็กที่มีฟันผุรุนแรงจะขาด อาหารเรื้อรังทำใ้หมีน้ำหนักและส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน ทั้งนี้สามารถส่งผลต่อสุขภาพร่างกายและสุขภาพช่องปากในอนาคตได้ การมีฟันน้ำนมผุ เด็กจะปวดฟัน เคี้ยวอาหารไม่ได้ ร่างกายจะได้รับสารอาหารไม่ครบถ้วน ส่งผลต่อการเจริญเติบโต อีกทั้งอาการปวด ฟันยังส่งผลต่อการนอนหลับและการเรียนรู้ สิ่งเหล่านี้ล่วนกระทบต่อคุณภาพชีวิตของเด็ก และจากรายงานสภาวะฟันผุจากโครงการ สร้างเสริมสุขภาพช่องปากเด็ก อายุ 2 - 5 ปี ในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 12 ปี งบประมาณ 2567 พบว่า ร้อยละของเด็กที่มีฟันผุของทั้ง ๗ จังหวัดคือ ตรัง สตูล พัทลุง สงขลา ปัตตานี ยะลา และนราธิวาสเป็น 53.0 61.2 43.1 53.9 69.4 58.8 และ 68.0 ตามลำดับ ซึ่งจัดว่าเป็นนปัญหาอย่างมาก และเมื่อพิจารณาความรุนแรงของปัญหาพบว่าเด็กที่มีฟันผุตั้งแต่ 5-10 ซี่ในเขตสุขภาพที่ 12 มีร้อยละ 19.3-27.4 ซึ่งมีค่าสูงมาก และมีฟันผุเฉลี่ย 13 ซี่ต่อคน (ตารางที่ 1) โรคฟันผุเป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญ หากปล่อยให้โรคลุกลามจนทำให้เกิดความเจ็บปวด ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการบด เคี้ยวอาหารลดลง เด็กได้รับสารอาหารไม่ครบถ้วน ซึ่งส่งผลต่อการเจริญเติบโตและการพัฒนาการทางด้านร่างกาย และอาการปวดยัง รบกวนการดำเนินชีวิตประจำวันของตัวเด็กอีกด้วย ทั้งการนอน การหลั่งฮอรโมนที่ควบคุมการเจริญเติบโตของรางกาย (growth hormone) ลดลง สงผลใหเด็กมีน้ำหนักและสวนสูงต่ำกวาเด็ก ปกติ เด็กที่มีการสูญเสียฟนน้ำนมบนไป ตั้งแตอายุยังนอยจะสงผลตอพัฒนาการในการพูด ปญหาเกี่ยวกับการออกเสียง และความ เชื่อมั่นในตนเองของเด็ก มีผลเสียตอโครงสรางหนาที่ของฟน เชน การบดเคี้ยว การดูดซึมอาหาร การสื่อสาร ฟนผุในเด็กเล็ก หาก ปลอยทิ้งไวไมไดรับการรักษา อาจนำไปสูอาการปวดทำใหเด็กไดรับยาแกปวดและเกิดผลกระทบคือพิษจากการไดรับยาแกปวดเกิน ขนาด สงผลกระทบตอการเรียนรู เด็กตองขาดเรียนบอยเนื่องจากปวดฟนหรือไมสบายเนื่องมาจากการมีฟนผุ และเด็กที่ปวดฟน ทำคะแนนไดไมดีเทาเด็กที่ไมมีอาการ นอกจากนี้ฟนน้ำนมยังมีหนาที่ในการรักษาพื้นที่ในขากรรไกรเพื่อใหฟนถาวรขึ้นมาในตำแหนง ที่ถูกตอง โดยเก็บรักษาชองวางไวใหสำหรับฟนถาวรที่ขึ้นมาในภายหลัง เด็กที่มีการสูญเสียฟนน้ำนมไปกอนกำหนดยิ่งนานเทาใด การ สูญเสียชองวางก็จะยิ่งมีมากขึ้น ผลเสียที่ตามมาคือฟนถาวรที่อยูขางใตมีที่ขึ้นไมเพียงพอ ทำใหการ เรียงตัวของฟนซอนเกและมีการ สบฟนผิดปกติได ฟนที่ซอนเกไมเปนระเบียบ เปนผลใหทำความสะอาดยาก มักจะมีเศษอาหารตกคาง ทำใหเสี่ยงตอการผุไดงาย นอกจากนี้โรคฟนผุในเด็กปฐมวัยยังสัมพันธกับโรคติดเชื้ออื่น ๆ เชน การติดเชื้อของระบบตาง ๆ เมื่อเชื้อโรคกระจายสูสวนตาง ๆ ของรางกาย ทำใหเด็กเจ็บปวดทุกขทรมานและอาจมีอันตรายถึงชีวิต ซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรด (Silver diamine fluoride, SDF) ซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรด (Silver diamine fluoride, SDF) เปนฟลูออไรดเฉพาะที่ที่ใชงาย และมีความปลอดภัย มีกลไก การออกฤทธิ์ตอฟนและตอเชื้อแบคทีเรีย ทำใหรอยโรคฟนผุแข็งแรงขึ้นและสงเสริมการเกิดสารประกอบแคลเซียมฟลูออไรดซึ่งจะมี บทบาทสำคัญ โดยทำหนาที่เปนแหลงเก็บสะสมและ ปลอยฟลูออไรดออกมาทำใหเกิดกระบวนการคืนกลับของแรธาตุและยับยั้งการ ละลายของแรธาตุเมื่อผิวเคลือบฟนสัมผัสกับกรด รวมทั้งใหซิลเวอรอิออนที่สามารถทำปฏิกิริยากับโปรตีนในรอยโรคฟนผุซึ่งสามารถ ยับยั้งและฆาเชื้อแบคทีเรียรวมดวย สงผลในการปองกันฟนผุได โดยการทาซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรดบริเวณรอยโรคฟนผุ แตจะมี ขอดอยคือฟนจะเปนสีดำและความรูสึกรับรสเปนโลหะ (metallic taste) และมีขอควรระวังในการใชคือหามทาในฟนผุที่ทะลุโพรง ประสาทฟน ฟนที่เคยมีประวัติการปวดบวม รวมทั้งฟนที่สงสัยวาจะผุทะลุโพรงประสาทไปแลว จากผลการศึกษาที่ผานมาพบวาความ เขมขนที่ใชแลวมีผล การยับยั้งฟนผุดีที่สุดคือซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรด ความเขมขนรอยละ 38 เมื่อทาที่ความถี่ 2 ครั้งตอป โดย หยุดยั้งฟนผุไดถึงรอยละ 90 ดังนั้น การใชซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรดนาจะเปนทางเลือกหนึ่งในการหยุดยั้งฟนผุโดยเฉพาะอยางยิ่งใน ฟนน้ำนม โดยขอมูลจากโครงการสรางเสริมสุขภาพชองปากเด็ก อายุ ๒ - 5 ป ในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 12 ปงบประมาณ 2567 ที่ ผานมาพบวา เด็กที่ไดรับการทาซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรดในโครงการมีรอยละของเด็กที่มีฟนผุมากกวา 10 ซี่ลดลง Silver Modified Atraumatic Restorative Treatment การบูรณะฟนดวยวิธี Atraumatic restorative treatment (ART) การบูรณะฟนดวยวิธี Atraumatic restorative treatment (ART) เปนการกำจัดฟนผุที่ติดเชื้อออกโดยไมใชเครื่องกรอฟนและปดทับดวยวัสดุที่มีคุณสมบัติสามารถยึดติดกับฟนไดมี ประสิทธิภาพ หยุดการลุกลามของฟนผุ ไมจำเปนตองฉีดยาชาเฉพาะที่ ไมมีความเจ็บปวด คนไขจึงมักใหความรวมมือในการทำ โดย ใชซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรด (SDF) รวมกับซีเมนตแกวไอโอโนเมอร (GIC) ในการยับยั้งการผุและฟนฟูแรธาตุของฟนผุในฟนน้ำนม เปนการกำจัดฟนผุที่ติดเชื้อออกโดยไมใชเครื่องกรอฟนและปดทับดวยวัสดุที่มีคุณสมบัติสามารถ ยึดติดกับฟนไดมีประสิทธิภาพ หยุดการลุกลามของฟนผุ ไมจำเปนตองฉีดยาชาเฉพาะที่ ไมมีความเจ็บปวด โดยใชซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรด (SDF) ทาบนผิวฟนหรือ ฟนผุ เพื่อยับยั้งและปองกันฟนผุ รวมทั้งลดการเสียวฟน (Dentin Hypersensitivity) เมื่อทาไดเอมีนฟลูออไรด (SDF) บริเวณเนื้อเยื่อ ฟนผุ มันจะทำปฏิกิริยาเกิดอนุภาคนาโนสีเงินที่เปนโลหะเมื่อสัมผัสกับแสงสงผลใหเกิดคราบสีดำ ซึ่งอาจเกิดความกังกลใจในเรื่อง ความสวยงามของตัวเด็กและผูปกครอง การใชกลาสสไอโอโนเมอรซีเมนต (glass-ionomer cement) เปนวัสดุทางทันตกรรม ซึ่งมีสี ขาวขุนที่ใชเปนกาวยึดทางทันตกรรม เปนวัสดุฉาบผิวและรองพื้นโพรงฟนสารเคลือบหลุมรองฟน รวมทั้งเปนวัสดุบูรณะฟน จะทำให เห็นรอยดำจากทาซิลเวอรไดเอมีนฟลูออไรด (SDF) นอยลง เพื่อสรางความพึงพอใจของผูปกครองหรือตัวเด็กมากขึ้น คุณประโยชน ของวิธีการบูรณะฟนดวยวิธี “SMART” ซึ่งขั้นตอนไมยุงยากซับซอนใชเวลาไมนาน เด็กไมมีอาการเจ็บปวดหรือ เสียวฟน เปนการ เพิ่มประสิทธิภาพในการยับยั้งการลุกลามของโรคฟนผุในฟนน้ำนม สียอมและกลไกสำหรับตรวจสอบแผนคราบจุลินทรียบนผิดฟน สียอมที่มีการใชสำหรับยอมแผนคราบจุลินทรียบนผิวฟนจากการศึกษามีอยูหลากหลายสี ไดแก สี Fuchsine, Erythrosine, Merbromin, Bismark Brown, Methylene blue, Brilliant blue, Crystal violet, Gentian violet และ Iodine เพื่อศึกษาความ เสี่ยงของการเกิดฟนผุจากการมีแผนคราบจุลินทรียบนผิวฟนสะสม ซึ่งแผนคราบจุลินทรียบนผิวฟน (Plaque) จะมีลักษณะเปนเมือก เหนียว สีขาวขุนใสไมมีสี และทำความสะอาดไดยาก จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามีพัฒนาการจากการใชสียอมชนิดเดียวมาเปน หลายสีมากขึ้น เพื่อใชในการแยกแยะลักษณะแผนคราบจุลินทรีย รวมถึงการแยกลักษณะการมีฟนผุได เชน การใชผลิตภัณฑเจลยอม สีฟนชนิด 3 สี (Tri Plaque ID gel®) โดยผลิตภัณฑดังกลาวเปนผลิตภัณฑที่นำเขาจากตางประเทศ มีคุณสมบัติแยกประเภทของ แผนคราบจุลินทรีย ที่มีกลไกการเปลี่ยนสีของคราบจุลินทรียเกิดจากอันตรกิริยาระหวางคราบจุลินทรียและสารสี โดยจะเกิดจาก ความมีขั้วที่แตกตางกันระหวางสวนประกอบของคราบจุลินทรียและสียอม โดยอนุภาคของสีจะจับกับคราบจุลินทรียโดยอาศัยแรง electrostatic interaction (proteins) และแรง hydrogen bonds (polysaccharides) ทั้งนี้ ทางคณะทันตแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ไดผลิตสียอมฟนแบบเจล (Ezy Gel®) และมีการประเมินถึงความพึง พอใจในการใชในระยะตน พบวาลักษณะที่เปนเจล ชวยทำใหการใชงานเปนไปไดสะดวก จากการศึกษาในกลุมเด็กกอนวัยเรียนในเกาะหมากนอย จังหวัดพังงา พบวาการใชสียอม สามารถเพิ่มประสิทธิภาพการแปรงฟน ลด การสะสมของแผนคราบจุลินทรีย และลดการเกิดฟนผุในเด็กไดในระยะยาว