กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

หลักการและเหตุผล (ระบุที่มาของการทำโครงการ)
ปัญหาขยะในประเทศไทยนับวันยิ่งทวีความรุนแรงขึ้นโดยเฉพาะปัญหาขยะตกค้างในสิ่งแวดล้อม จากรายงานของกรมควบคุมมลพิษระบุว่าในปี 2563 มีขยะที่ไม่ได้รับการกำจัดอย่างถูกต้องปริมาณ 7.88 ล้านตัน หรือคิดเป็นร้อยละ 31 จากปริมาณที่เกิดขึ้นทั้งหมดในปีนั้น ขยะส่วนนี้ก่อให้เกิดปัญหาตามมาอย่างมาก ทั้งเรื่องการเกิดแหล่งเชื้อโรคสะสม การรั่วไหลของขยะออกสู่ขยะกลายเป็นขยะทะเล หรือแม้กระทั่งการสะสมของไมโครพลาสติกในอาหารทะเลอีกด้วยด้วยเหตุนี้ ประเทศไทยจึงได้จัดทำ Roadmap การจัดการขยะพลาสติก พ.ศ.2561-2573 โดยเป้าหมายสูงสุดของ Roadmap นี้คือ การนำขยะพลาสติกเป้าหมายกลับมาใช้ประโยชน์ร้อยละ 100 ภายในปี 2570 ภายใต้ Roadmap นี้ได้แบ่งแผนปฏิบัติการออกเป็นทั้งหมด 3 ระยะด้วยกัน คือ ระยะที่ 1 (พ.ศ.2561-2562) ระยะที่ 2 (พ.ศ.2563-2565) และระยะที่ 3 (พ.ศ.2566-2573) ซึ่งทั้ง 3 ระยะนั้นจะดำเนินมาตรการลดการเกิดขยะพลาสติก ณ แหล่งกำเนิด มาตรการลด เลิกใช้พลาสติก ณ ขั้นตอนการบริโภค และมาตรการจัดการขยะพลาสติกหลังการบริโภค หากประเทศไทยสามารถดำเนินการตาม Roadmap การจัดการขยะพลาสติก และแผนปฏิบัติการด้านการจัดการขยะพลาสติก พ.ศ.2561-2573 ให้บรรลุได้ตามเป้าหมาย จะสามารถลดปริมาณขยะพลาสติกที่ต้องนำไปกำจัดได้ประมาณ 0.78 ล้านตันต่อปี และสามารถประหยัดงบประมาณในการจัดการขยะมูลฝอยได้ประมาณ 3,900 ล้านบาทต่อปี ซึ่งในการดำเนินงานให้บรรลุหมายนั้นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคของประชาชนที่จะมีบทบาทอย่างมากตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ ยกตัวอย่างเช่น การเลือกซื้อ เลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมจนกระทั่งการส่งคืนซากเมื่อใช้งานเสร็จสิ้นแล้ว หรือ แม้แต่การตัดวงจรการเกิดขยะโดยการลดการใช้ การใช้ซ้ำ เป็นต้น ซึ่งถือว่าเป็นภาคประชาชนมีส่วนสำคัญที่สามารถช่วยให้การขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการนี้สำเร็จตามเป้าหมายหากการจัดการขยะที่ไม่ได้มาตรฐานก่อให้เกิดมลพิษและไม่เกิดการนำกลับมาใช้ซ้ำ ปัญหามลพิษและสิ่งแวดล้อม เช่น ปฏิกิริยาเรือนกระจกที่มีสาเหตุจาก ขยะเทกอง ที่ปล่อยก๊าซมีเทน ซัลเฟอร์กับคาร์บอนไดออกไซต์ออกมา ปัญหาขยะในทะเลที่ส่งผลกระทบต่อสภาพแวดล้อม
ที่อยู่อาศัยถือว่าเป็นหนึ่งในปัจจัยสี่ ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญต่อการดำรงชีพของมนุษย์ เพราะชีวิตของมนุษย์ส่วนใหญ่ เวลาสองในสามของแต่ละวัน มักจะใช้ชีวิตอยู่ที่บ้านพักอาศัย ทั้งการพักผ่อนหลับนอน และการทำกิจกรรมต่างๆ ภายในครอบครัว ส่วนเวลาที่เหลือเป็นเวลาของการทำงานหรือทำกิจกรรมในสถานที่อื่นๆ ดังนั้น จึงนับว่าเป็นสิ่งจำเป็นที่จะขาดเสียมิได้ เพราะเป็นสถานที่ที่มีประโยชน์ในการป้องกันความร้อน ความหนาว แดด ลม ฝน ตลอดจน ป้องกันสัตว์และแมลงมารบกวน แต่การมีบ้านพักอาศัยนั้น จำต้องคำนึงถึงคุณภาพในหลายๆ ด้าน ให้มีสภาพที่เหมาะสมต่อการพักอาศัยด้วย คือ จะต้องเป็นบ้านที่ถูกสุขลักษณะ เหล่านี้ อันได้แก่ การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคแก่คนภายในครอบครัว จัดให้มีสุขวิทยาส่วนบุคคลและส่วนรวมที่ดี ขจัดตัวการที่ทำให้เกิดโรคหรือพาหะนำโรคติดต่อต่างๆ เช่น แมลงวัน แมลงสาบ ยุง เป็นต้น การจัดการด้านสิ่งแวดล้อม โดยจัดให้มีน้ำดื่ม น้ำใช้ที่สะอาด พอเพียง มีการกำจัดสิ่งปฏิกูลมูลฝอยอย่างถูกสุขลักษณะ มีการระบายน้ำเสียที่เหมาะสม การเตรียมอาหารที่ปลอดภัยต่อการบริโภค ตลอดจน สิ่งต่างๆที่อยู่โดยรอบ ให้มีสภาพที่ปลอดภัย ไม่เอื้อต่อการเกิดโรคติดต่อภายในบ้าน
โรคไข้เลือดออกเป็นโรคติดต่อที่เป็นปัญหาที่คุกคามต่อสุขภาพของคนในชุมชนเป็นลำดับต้นๆของปัญหาสุขภาพทั้งหมดของชุมชนในเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านโคกยา จากการสำรวจบ้านพบว่าปัญหาหลักส่วนใหญ่เกิดจากสุขาภิบาลที่อยู่อาศัย ไม่ถูกสุขลักษณะ โดยเฉพาะ ปัญหาการกำจัดขยะในครัวเรือนไม่ได้รับการจัดการกำจัดอย่างถูกต้อง ส่งผลให้ขยะพลาสติก ถุงพลาสติก กล่องโฟมใส่อาหารต่างที่ย่อยสลายยาก ที่ถูกทิ้งบริเวณบ้านกลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย ซึ่งเป็นตัวพาหะที่ทำให้เกิดโรคไข้เลือดออก
โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านโคกยารับผิดชอบ 3 หมู่บ้าน มีจำนวนครัวเรือนทั้งสิ้น 744ครัวเรือน มีการจัดการขยะส่วนใหญ่ด้วยวิธี เผา ร้อยละ 77.15 ที่เหลือกองทิ้งบริเวณบ้าน และพาไปทิ้งที่ถังยะในเขตเทศบาล ส่วนใหญ่การจัดการขยะในครัวเรือนไม่มีการคัดแยกขยะก่อนทิ้ง และการกำจัดขยะในครัวเรือนไม่ถูกหลักสุขาภิบาล ส่งผลให้ขยะที่ทิ้งไว้บริเวณบ้านเป็นแหล่งน้ำขัง ส่งผลให้เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของยุงลาย ทำให้มีผู้ป่วยโรคไข้เลือดออก เกินเกณฑ์เป้าหมาย(50/แสนประชากร) ในทุกๆปี
จากประเด็นปัญหานี้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านโคกยาได้ตระหนักและค้นหาวิเคราะห์สาเหตุของปัญหานี้อย่างเป็นระบบด้วยวิธีการSWOTอย่างมีส่วนร่วม จึงได้มีการจัดดำเนินการตามโครงการเพื่อแก้ไขปัญหาการจัดการขยะเพื่อลดโรคไข้เลือดออก ด้วยการมีส่วนร่วมของประชาชนและภาคีเครือข่ายที่เข้มแข็งในชุมชนอย่างเป็นระบบ ที่ต่อเนื่อง ยั่งยืน สืบไป เพื่อให้ประชาชาชนในชุมชนมีสุขภาพดี ภายใต้การบริหารจัดการระบบสุขภาพของคนในชุมชนเอง