กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

หลักการและเหตุผล
โรคพยาธิใบไม้ตับที่เกิดจากการติดเชื้อพยาธิ Opisthorchis viverrini, Opisthorchis felineus และ Clonorchis sinenesis ยังเป็นปัญหาด้านสาธารณสุขที่สำคัญของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เอเชียตะวันออก ยุโรปตอนกลางและตะวันออก พยาธิใบไม้ตับเป็นโรคติดเชื้อเรื้อรังทำให้เกิดพยาธิสภาพของตับและ ท่อทางเดินน้ำดีหลายอย่างรวมทั้งมีความสัมพันธ์กับการเกิดมะเร็งท่อน้ำดีด้วย โดยเฉพาะพยาธิใบไม้ตับชนิด Opisthorchis viverrini ซึ่งพบระบาดมากในประเทศไทยและประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ถูกจัดให้อยู่ใน กลุ่มพยาธิก่อมะเร็ง (Group 1, carcinogenic to human) พยาธิใบไม้ตับทำให้เกิดพยาธิสภาพในตับและ ท่อน้ำดีด้วยหลายกลไก เช่น จากการกัด-ดูดของ sucker พยาธิ และสารที่คัดหลั่งจากตัวพยาธิ มีหลักฐาน ชัดเจนว่าสารที่หลั่งจากตัวพยาธิทำให้นำไปสู่การเหนี่ยวนำให้มีเซลล์อักเสบมาตอบสนองในบริเวณที่มีพยาธิหรือ โมเลกุลของพยาธิ นอกจากนี้ยังพบว่าสารที่คัดหลั่งจากตัวพยาธินี้ยังสามารถกระตุ้นทำให้เซลล์เยื่อบุท่อน้ำดี แบ่งตัวเพิ่มจำนวนได้มากขึ้น ในขณะที่มีการอักเสบจากการติดเชื้อนี้ก็จะมีการสร้างสารอนุมูลอิสสระจากเซลล์ อักเสบออกมามากทั้งชนิดออกซิเจนและไนโตรเจน ซึ่งนำไปสู่การทำลายสารพันธุกรรมของเซลล์เยื่อบุท่อนำดีที่ เรียกว่า oxidative and nitrative DNA damage มีข้อมูลที่น่าตกใจคือยิ่งได้รับการติดเชื้อซ้ำบ่อยๆ ยิ่งทำให้มี การทำลายสารพันธุกรรมมากขึ้น การสารพันธุกรรมของร่างกายที่ถูกทำลายไปนี้ตามปกติร่างกายจะมีการ ซ่อมแซมให้กลับมาดีดังเดิมได้ หรือหากซ่อมแซมไม่ได้ร่างกายก็จะมีระบบกำจัดออกด้วยการตายแบบ apoptosis แต่ในกรณีของการทำลายสารพันธุกรรมจากการอักเสบนี้จะมีสารอนุมูลอิสระชนิดหนึ่งคือ ไนตริคออกไซด์ ซึ่งจะ ไปยับยั้งการซ่อมแซมสารพันธุกรรม นอกจากนี้ยังมีรายงานว่ากรดน้ำดี ซึ่งพบสูงขึ้นในโรคติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ และสารคัดหลั่งจากตัวพยาธิ มีฤทธิ์ต่อต้าน apoptosis ด้วย ดังนั้นเมื่อเซลล์เยื่อบุท่อน้ำดีมีสารพันธุกรรมถูก ทำลายและไม่สามารถซ่อมแซมตัวเองหรือเกิด apoptosis ได้ แถมยังถูกกระตุ้นให้แบ่งตัวต่อได้ด้วยสารคัดหลั่ง จากพยาธิ เซลล์นี้ก็จะมีการเปลี่ยนแปลงของสารพันธุกรรมผิดปกติแบบถาวร และนำไปสู่การเกิดมะเร็งท่อน้ำดีในที่สุด
เขตพื้นที่รับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริสุขภาพตำบลบ้านหนองเหล่า ตำบลหนองเหล่า อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี มีสภาพแวดล้อมทางภูมิศาสตร์มีแม่น้ำลำห้วย บึง คลอง และเป็นแหล่งอาหารที่อุดมสมบูรณ์ ประกอบด้วยปลาน้ำจืด ปู กุ้งหอย จากการดำเนินงานการตรวจอุจจาระของประชาชนในปีงบประมาณ 2566 มีกลุ่มเสี่ยงเข้ารับการตรวจอุจจาระ จำนวน 214 คน มี ความเสี่ยง 108 ราย คิดเป็นร้อยละ 49.53 และกลุ่มเสี่ยงเข้ารับการตรวจอัลตราซาว จำนวน 31 ราย พบพยาธิใบไม้ตับ จำนวน 4 ราย คิดเป็นร้อยละ 12.90 พยาธิอื่นๆ จำนวน 1 ราย คิดเป็นร้อยละ 3.22 นอกจากนี้ยังพบผู้ป่วยตายด้วยโรคมะเร็งท่อน้ำดีเพิ่มขึ้นทุกปี ดังนั้นโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านหนองเหล่า จึงได้จัดทำโครงการต้านภัยโรคพยาธิใบไม้ตับและโรคมะเร็งท่อน้ำดี ปีงบประมาณ 2567 เพื่อตรวจคัดกรองในส่วนที่ยังไม่ได้ตรวจ คัดกรองโรค