กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

เด็กเป็นทรัพยากรที่มีคุณค่าและเป็นรากฐานที่สำคัญต่อการพัฒนาประเทศ การส่งเสริมสุขภาพเป็นประเด็นหลักในการพัฒนาเด็ก สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการเด็ก 0-5 ปี จึงเป็นสิ่งสะท้อนถึงสุขภาพโดยรวมของเด็ก และเป็นตัวกำหนดภาวะสุขภาพในวัยผู้ใหญ่ เด็กที่ขาดสารอาหารมีแนวโน้มที่จะเสียชีวิตด้วยโรคระบบทางเดินหายใจและทางเดินอาหาร ส่วนเด็กที่มีชีวิตรอดจะเจ็บป่วยบ่อย ๆ และจะทำให้
การเจริญเติบโตชะงัก ข้อมูลจากสำนักโภชนาการปี 2565 สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการเด็กอายุ 0-5 ปี ในประเทศ พบว่า ระดับความชุกของภาวะทุพโภชนาการ (เตี้ย ผอม) อยู่ในระดับกลาง คือ เด็กมีภาวะเตี้ย
ร้อยละ 11.0 อยู่อันดับที่ 26 เด็กมีภาวะผอมร้อยละ 5.4 อยู่อันดับที่ 22 และระดับความชุกของภาวะทุพโภชนาการ (อ้วน) อยู่ในระดับต่ำ คือ เด็กมีภาวะอ้วนร้อยละ 8.2 อยู่อันดับที่ 7 จากข้อมูลดังกล่าวข้างต้นแสดงให้เห็นว่าภาวะทุพโภชนาการในเด็กอายุ 0-5 ปี ยังเป็นปัญหาระดับนานาชาติที่ต้องให้ความสำคัญในการแก้ไขปัญหา จากข้อมูลรายงานประจำปี 2567 ระบบการเฝ้าระวังการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม 3 ปี ย้อนหลัง (2565-2567) สถานการณ์เด็กเตี้ย ผอม เริ่มอ้วนและอ้วน เขตสุขภาพที่ 12 พบว่า ร้อยละของเด็กอายุ 0-5 ปี มีภาวะเตี้ยร้อยละ 12.4, 12.5 และ 14.9 ตามลำดับ ซึ่งผ่านเกณฑ์ค่าเป้าหมายที่กำหนด คือ ร้อยละ 9.5 จากข้อมูลดังกล่าว จะเห็นได้ว่าภาวะเตี้ย หมายถึงภาวะขาดอาหารเรื้อรัง ได้รับอาหารไม่เพียงพอเป็นเวลานาน หรือเจ็บป่วยบ่อยทำให้ส่วนสูงเพิ่มขึ้นน้อยหรือไม่เพิ่มขึ้นเลย สถานการณ์เด็กอายุ 0-5 ปี มีภาวะผอมร้อยละ 5.9 , 6.1 และ 7.2 ตามลำดับ ซึ่งไม่ผ่านเกณฑ์ค่าเป้าหมาย (ไม่เกินร้อยละ 5.0) จากข้อมูลดังกล่าว ภาวะผอมเป็นภาวะที่ร่างกายได้รับอาหารไม่เพียงพอระยะสั้นหรือการขาดอาหารระยะสั้น จึงจำเป็นต้องส่งเสริมให้เด็กได้รับอาหารในปริมาณที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย และร้อยละของเด็กอายุ 0-5 ปี มีภาวะเริ่มอ้วนและอ้วนร้อยละ 9.5 , 8.7 และ 8.0 ตามลำดับ ผ่านค่าเป้าหมายที่กำหนด (ไม่เกินร้อยละ 8.5) ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วนยังเป็นประเด็นท้าทายในการดำเนินงานเช่นเดียวกับภาวะเตี้ยและผอมซึ่งภาวะเริ่มอ้วนหมายถึงภาวะที่น้ำหนักมากก่อนเกิดภาวะอ้วนชัดเจน เด็กมีโอกาสที่จะเป็นผู้ใหญ่อ้วนในอนาคตหากไม่ควบคุมน้ำหนัก และภาวะอ้วนเป็นภาวะอ้วนชัดเจนมีน้ำหนักมากเกินไป ไม่เหมาะสมกับส่วนสูงอย่างมากเด็กมีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง ขาโก่ง และเป็นผู้ใหญ่อ้วนมากยิ่งขึ้นในอนาคตหากไม่ควบคุมน้ำหนัก
ผลการคัดกรองพัฒนาการในเด็กอายุ 9, 18, 30, 42 และ 60 เดือน ด้วยเครื่องมือ DSPM อำเภอรือเสาะ (จากรายงาน Health Data Center สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนราธิวาส ปี 2565 )
คัดกรองครอบคลุมร้อยละ 84.10 (เป้าหมาย ≥ ร้อยละ 90) เด็กที่พบสงสัยพัฒนาการล่าช้าร้อยละ 28.73 (เป้าหมาย ≥ ร้อยละ 20) เด็กที่ได้รับการติดตามภายใน 30 วันร้อยละ 91.03 (เป้าหมาย ≥ ร้อยละ 90) เด็กที่มีพัฒนาการสมวัย ร้อยละ 81.65 (เป้าหมาย ≥ร้อยละ 85) ซึ่งพบว่าผลการดำเนินงานไม่ผ่านเกณฑ์ในบางประเด็น คือ ความครอบคลุมในการคัดกรองพัฒนาการเด็ก เด็กที่มีพัฒนาการสมวัย เป็นต้น การเฝ้าระวังภาวะโภชนาการและการตรวจพัฒนาการในเด็กอายุ 9, 18, 30, 42 และ 60 เดือน จึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่พ่อแม่ ผู้เลี้ยงดูและบุคลากรที่เกี่ยวข้องจะต้องตระหนักในการเฝ้าระวัง และให้การช่วยเหลือดูแล ส่งเสริมให้เด็กมีการพัฒนาไปตามวัยอย่างถูกต้องเหมาะสมตั้งแต่ระยะเริ่มแรก ถ้าไม่มีกระบวนการดูแลช่วยเหลือที่ชัดเจน เด็กจะเสียโอกาสในการพัฒนาตามวัย รวมทั้งอาจเกิดปัญหาพัฒนาการที่ยุ่งยากซับซ้อน เป็นภาระต่อครอบครัว สังคม และประเทศ แต่ปัจจุบันสภาวะเศรษฐกิจสังคมไทยมีการเปลี่ยนแปลงมาก สภาพครอบครัว การเลี้ยงดูเด็กก็เปลี่ยนแปลงไปเช่นกัน จากเดิมผู้เลี้ยงเป็น พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย ซึ่งมีสายสัมพันธ์กับเด็ก เลี้ยงเด็กด้วยความรักและผูกพันอยู่กับบ้าน กลายเป็นการนำเด็กไปฝากเลี้ยงตามสถานเลี้ยงเด็กต่าง ๆ ในตอนเช้า และรับกลับตอนเย็น หากเป็นเช่นนี้ระยะที่พ่อ แม่ ลูก ได้พบกันเป็นช่วงเวลาที่ต่างคนต่างเหน็ดเหนื่อย จึงทำให้พ่อแม่ ขาดโอกาสในการกระตุ้นพัฒนาการลูก โดยเฉพาะครอบครัวที่ไม่เห็นความสำคัญด้านนี้
จากรายงานการเฝ้าระวังและติดตามภาวะโภชนาการเด็กโดยการชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูงของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านบูกิ๊ตจือแร ตำบลรือเสาะ อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาส เมื่อปี 2567 จำนวนเด็กที่ได้รับการชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง หมู่ที่ 7 บ้านสโลว์ และหมู่ที่ 9 บ้านบูกิ๊ตยือแร รวมทั้งสิ้น 173 คน จากจำนวนเด็กทั้งสิ้น 357 คน คิดเป็นร้อยละ 43.97 โดยรวมพบว่า เด็กมีภาวะผอมร้อยละ 9.89 อ้วนร้อยละ 3.30 และเตี้ยร้อยละ 31.32 (ข้อมูลจาก HDC ณ วันที่ 7 มกราคม พ.ศ.2568) ในปีงบประมาณ 2568 มีเด็กอายุ 0-5 ปี ในเขตหมู่ที่ 7 และ หมู่ที่ 9 จำนวนทั้งสิ้น 185 คน ปัญหาดังกล่าวอาจมีสาเหตุจากการขาดความรู้ที่ถูกต้องในการเลี้ยงดูบุตร ขาดความรู้เรื่องโภชนาการอาหารที่เหมาะสมกับเด็ก ประกอบกับผู้ปกครองหรือผู้ดูแลส่วนใหญ่เป็นปู่ย่า ตายาย ซึ่งมีความรักและตามใจหลาน ให้เด็กรับประทานขนมหวาน อาหารขบเคี้ยวมากไป อาหารที่ไม่มีคุณค่าทางสารอาหาร ทำให้ร่างกายของเด็กได้รับสารอาหารไม่เหมาะสมกับความต้องการของร่างกาย ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม ได้แก่ รายได้ของครอบครัว สถานะความมั่นคงของครอบครัว ผู้ปกครองไม่มีกำลังในการซื้ออาหารจำพวกเนื้อสัตว์ ไข่ นม รวมทั้งผักและผลไม้ให้เด็กรับประทานทุกวัน ซึ่งอาหารหลักจำพวกนี้ล้วนเป็นอาหารที่มีราคาค่อนข้างแพง โดยเฉพาะอาหารจำพวกวิตามิน นอกจากนี้ปัญหาด้านพัฒนาการ จำเป็นต้องมีการส่งเสริมให้เด็กมีพัฒนาการที่สมวัยในทุกด้านของชีวิต จากสภาพปัญหาดังกล่าว ทางโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านบูกิ๊ตจือแร อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาส จึงตระหนักถึงความสำคัญในการจัดทำโครงการส่งเสริมสุขภาพเด็ก 0-5 ปี รพ.สต. บ้านบูกิ๊ตจือแร อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาส ปีงบประมาณ 2568 เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพเด็กอายุ 0 – 5 ปี โดยการส่งเสริมโภชนาการและพัฒนาการเด็ก และจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องใช้เครือข่ายอาสาสมัครสาธารณสุขและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขประจำโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้การบริการมีความครอบคลุม ครบถ้วนมากที่สุด ทั้งนี้ต้องมีการประชาสัมพันธ์ถึงผลกระทบ ความรุนแรงของโรคจากภาวะทุพโภชนาการ และพัฒนาการล่าช้า และต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของชุมชน