กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

โรคซึมเศร้าเป็นปัญหาสาธารณสุขระดับโลกที่ส่งผลกระทบทั้งด้านสุขภาพกายและสุขภาพจิตต่อคุณภาพชีวิต การทำงาน และความสัมพันธ์ในครอบครัว ในประเทศไทยมีการประเมินตัวเลขผู้เสี่ยงหรือมีภาวะเครียด และซึมเศร้าที่น่ากังวล: ข้อมูลกรมสุขภาพจิต และองค์การอนามัยโลกระบุว่า ประชากรไทยมีสัดส่วนผู้มีความเสี่ยงซึมเศร้าและปัญหาความเครียดในระดับที่เพิ่มขึ้น โดยประมาณการผู้ป่วยโรคซึมเศร้าในประเทศจำนวนหลายแสนถึงกว่าล้านคน และมีสัดส่วนเยาวชนที่เสี่ยงสูงเป็นกลุ่มสำคัญที่ต้องได้รับการสนับสนุนเชิงป้องกันและคัดกรองเชิงรุก
ข้อมูลเชิงระบบจากคลังข้อมูลด้านการแพทย์ และสุขภาพ (HDC/กรมสุขภาพจิต) แสดงให้เห็นแนวโน้มความชุก และการเข้าถึงบริการโรคซึมเศร้าที่ต่างกันตามพื้นที่ และกลุ่มประชากร ซึ่งชี้ว่าการเข้าถึงบริการยังไม่ครอบคลุมเพียงพอในหลายจังหวัด การเฝ้าระวัง และการส่งเสริมความรู้ (mental health literacy) ในชุมชนจึงเป็นมาตรการสำคัญเพื่อลดช่องว่างการรักษา และเพิ่มการค้นพบผู้มีภาวะเสี่ยงในระยะต้น ในบริบทระดับจังหวัด และพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ มีงานวิจัยและรายงานชี้ว่ากลุ่มประชาชนในพื้นที่ชายแดนใต้รวมทั้งจังหวัดนราธิวาสมีปัญหาสุขภาพจิตที่สูงกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ บางพื้นที่พบอัตราการป่วยทางจิต หรืออาการซึมเศร้าระดับสูงกว่าอย่างมีนัย (ผลกระทบจากปัจจัยชุมชน เช่น ความไม่สงบ ปัญหาเศรษฐกิจ ขาดโอกาสทางการศึกษา และสังคมที่มีความตึงเครียดเรื้อรัง) ซึ่งทำให้ความต้องการบริการด้านสุขภาพจิต และการป้องกันเชิงชุมชนมีความจำเป็นเร่งด่วน
สำหรับ ชุมชนบ้านลาไม (หมู่ที่ 5 ตำบลบองอ อำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส) ซึ่งเป็นชุมชนชนบทในพื้นที่จังหวัดนราธิวาส พบว่าพื้นที่นี้มีบริบทของความเปราะบางหลายด้านที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพจิตของชาวบ้าน ได้แก่ รายงานเหตุการณ์ภัยพิบัติ (เช่น อุทกภัย) และปัญหาสังคม/ความไม่สงบในบางช่วงเวลา ซึ่งล้วนเป็นปัจจัยกดดันจิตใจ และทำให้ความเครียดสะสม หากไม่มีการเฝ้าระวัง คัดกรอง และการให้ความรู้เชิงป้องกัน ก็อาจนำไปสู่การเพิ่มขึ้นของภาวะซึมเศร้า และการเข้าถึงการรักษาที่ล่าช้าได้ (ตัวอย่างเหตุการณ์ท้องถิ่น และตำแหน่งชุมชนอ้างอิงจากแผนที่/รายงานท้องถิ่น) ด้วยเหตุผลดังกล่าว โครงการส่งเสริมการรู้เท่าทันและป้องกันโรคซึมเศร้าในชุมชนบ้านลาไมจึงจำเป็น เพื่อเพิ่มความรู้ความเข้าใจแก่ประชาชนเกี่ยวกับสัญญาณเตือนและวิธีป้องกัน/จัดการความเครียดเชิงปฐมภูมิ (mental health literacy) เพื่อการคัดกรองและการช่วยเหลือเบื้องต้นที่ถูกต้อง เสริมการเข้าถึงการคัดกรองเบื้องต้น ลดภาระโรคจากภาวะซึมเศร้าในระยะยาว