กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

ประเทศไทยได้เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์ (Aged Society) ในปี 2563 ส่งผลให้สัดส่วนผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง ถึงร้อยละ 18 และมีแนวโน้มจะเพิ่มมากขึ้น โดยในปี 2574 คาดว่าจะมีผู้สูงอายุมากว่า 20 ล้านคน (สถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย, 2561)ซึ่งผู้สูงอายุเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อปัญหาสุขภาพหลายด้าน โดยเฉพาะสุขภาพช่องปาก ที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตโดยรวม เช่น การรับประทานอาหาร การพูด การเข้าสังคม และสุขภาพจิต (กรมอนามัย, 2566) แนวโน้มการเพิ่มขึ้นของประชากรสูงวัยทั่วโลก ส่งผลให้การดูแลสุขภาพเฉพาะด้าน โดยเฉพาะสุขภาพช่องปาก กลายเป็นสิ่งสำคัญ เนื่องจากเกี่ยวข้องโดยตรงกับความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวันและโภชนาการในผู้สูงอายุ (Lipsky et al, 2024)
จากข้อมูลผลการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากแห่งชาติครั้งที่ 9 ประเทศไทย พ.ศ. 2566 ที่สะท้อนว่าปัญหาสุขภาพช่องปากเป็นปัญหาที่สะสมตลอดช่วงชีวิต ทำให้ผู้สูงอายุสามารถพบความชุกและความรุนแรงของปัญหาสุขภาพช่องปากได้มากกกว่าวัยอื่นๆ สถานการณ์การมีฟันถาวรใช้งาน พบว่า กลุ่มผู้สูงอายุตอนต้นอายุ 60-74 ปี มีฟันถาวรเฉลี่ย เพียง 19.6 ซี่ต่อคน ร้อยละ 60.9 มีฟันถาวร ใช้งานได้อย่างน้อย 20 ซี่ และร้อยละ 43.7 มีฟันหลังสบกันอย่างน้อย 4 คู่สบ ส่วนกลุ่มผู้สูงอายุตอนปลาย อายุ 80-85 ปี มีฟันถาวรเฉลี่ย 11.7 ซี่ต่อคน ร้อยละ 27.7 มีฟันถาวรใช้งานได้อย่างน้อย 20 ซี่ และร้อยละ 15.7 มีฟันหลังสบกันอย่างน้อย 4 คู่สบ นอกจากนี้ ยังพบว่า มีผู้สูงอายุที่มีปัญหาในช่องปากอื่นที่ยังไม่ได้รับการดูแลรักษา โดยร้อยละ 74.3 มีสภาวะเหงือกอักเสบ ร้อยละ 48.7 เป็นโรคปริทันต์อักเสบ ในจำนวนนี้เป็นโรคปริทันต์อักเสบระดับรุนแรงถึงร้อยละ 18.7 และพบปัญหาฟันผุบริเวณตัวฟันที่ยังไม่ได้รักษาร้อยละ 60.0 เฉลี่ย 2.1 ซี่ต่อคน ร้อยละ 35.5 มีรากฟันผุที่สัมพันธ์กับเหงือกร่นเฉลี่ย 0.9 ซี่ต่อคน ร้อยละ 3.7 มีภาวะปากแห้งน้ำลายน้อย(กรมอนามัย, 2566) ซึ่งปัญหาเหล่านี้หากไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสมและทันเวลา จะมีโอกาสลุกลาม นำไปสู่ความเจ็บปวด กระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน และอาจเกิดการสูญเสียฟันในอนาคต ซึ่งส่งผลถึงคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ
ในปีงบประมาณ 2567 โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลพนางตุง ได้จัดกิจกรรมโครงการส่งเสริมทันตสุขภาพในผู้สูงอายุ ผลจากการดำเนินโครงการในกลุ่มเป้าหมายผู้สูงอายุจำนวน 800 คนพบว่า ผู้สูงอายุมีปัญหาการสูญเสียฟัน 560 คน ร้อยละ 70 มีฟันใช้งานได้ในช่องปากไม่น้อยกว่า 20 ซี่ 490 คน ร้อยละ 61.25 มีคู่สบเคี้ยว 4 คู่ขึ้นไป 342 คน ร้อยละ 42.75 มีหินปูนและเหงือกอักเสบ523 คน ร้อยละ 65.37 จากผลการตรวจสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ มีปัญหาสุขภาพช่องปากมากกว่า 1 อย่างทุกคน และจากการสอบถามผู้สูงอายุมีพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากที่ไม่ถูกต้อง และยังขาดความรู้ความเข้าใจในการดูแลสุขภาพช่องปากตนเองรวมถึงการรับประทานอาหารที่ส่งผลเสียต่อสุขภาพช่องปาก ซึ่งจากปัญหาดังกล่าวหากไม่ได้รับการส่งเสริมป้องกันทันตสุขภาพและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อนำไปสู่การปฏิบัติที่ถูกต้อง อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพโดยรวมของผู้สูงอายุได้ (รพ.สต.พนางตุง, 2567)
ดังนั้น โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลพนางตุง จึงจัดทำโครงการส่งเสริมทันตสุขภาพในผู้สูงอายุ ปีงบประมาณ 2569 ขึ้น โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อพัฒนาความสามารถของบุคคลพร้อมทั้งส่งเสริมความรอบรู้ต่อการมีพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากที่ถูกต้อง และประเมินคัดกรองภาวะสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ เพื่อป้องกัน รักษา ส่งผลต่อการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุต่อไป