กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

ปัจจุบันพื้นที่เขตเทศบาลนครยะลา มีความเจริญและพัฒนาหลายด้าน สภาพพื้นที่จึงเป็นชุมชนเมือง มีประชากร เข้ามาอยู่อาศัยจำนวนมากขึ้น สภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยบางพื้นที่เริ่มแออัด ทำให้วิถีการดำเนินชีวิตของประชาชนเปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งการบริโภคอาหาร จากเดิมที่มีการทำการเกษตรและผลิตวัตถุดิบไว้บริโภคเอง ในครัวเรือนเปลี่ยนเป็นการซื้อวัตถุดิบจากตลาดสดมาประกอบอาหารหรือซื้ออาหารปรุงสำเร็จจากร้านค้ามาไว้บริโภคในครัวเรือน พฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ไม่ถูกต้องและรู้เท่าไม่ถึงการณ์ เนื่องจากไม่มีเวลาปรุงประกอบอาหารเองหรือไม่สามารถตรวจสอบคุณภาพอาหารแต่ละมื้อว่าเจือปนด้วยสารอันตรายชนิดใดบ้าง จึงมีความเสี่ยงที่จะเกิดโรคภัยที่จะเกิดตามมาจากการรับประทานอาหารหรือภาวะคุกคามทางด้านสุขภาพจากการบริโภคอาหาร อีกทั้งในการซื้ออาหารมาจากร้านค้าและตลาดยังสร้างปริมาณขยะให้เกิดขึ้นในชุมชนเป็นจำนวนมาก ก่อให้เกิดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมควบคู่กันไปด้วย
ดังจะเห็นได้จากสถานการณ์การเฝ้าระวังสารเคมีกำจัดศัตรูพืชในผักและผลไม้ ประจำปี 2561 โดยกรมวิชาการเกษตรและสำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.) ร่วมกับกระทรวงสาธารณสุข โดยกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์และสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) จากการดำเนินโครงการเฝ้าระวังสารพิษตกค้างในผักและผลไม้สด ตามเกณฑ์มาตรฐานของไทย โดยการเก็บตัวอย่างผักและผลไม้สด จำนวน 41 ชนิด รวม 7,054 ตัวอย่าง จากทั่วประเทศ พบว่าผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ร้อยละ 88.8 ไม่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานร้อยละ 11.2 นอกจากนี้ กรมวิชาการเกษตรได้เก็บตัวอย่างจากแปลงที่ได้รับการรับรองมาตรฐานการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี (GAP) จำนวน 2,007 ตัวอย่าง และแปลงที่อยู่ระหว่างการตรวจรับรองมาตรฐานการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี (GAP) จำนวน 2,372 ตัวอย่าง ผลการตรวจพบว่า ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 93.7 และ 91.0 ตามลำดับ ถึงแม้ว่าจะมีการควบคุมการใช้สารเคมีอย่างเข้มงวด แต่ก็ยังมีเกษตรกรบางรายใช้สารเคมีไม่ถูกต้อง และจากการเฝ้าระวังฯ ของกระทรวงสาธารณสุข ปี 2561 ที่มีการเก็บตัวอย่างจากโรงคัดบรรจุผักผลไม้ จำนวน 715 ตัวอย่าง พบว่าผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ร้อยละ 85.6 จากห้างสรรพสินค้า จำนวน 1317 ตัวอย่าง พบว่า สินค้าที่ได้รับการรับรอง ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ร้อยละ 85.4 และ สินค้าที่ไม่ได้รับการรับรอง ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ร้อยละ 71.8 ตลาดค้าส่งและตลาดสด ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ร้อยละ 64.9 และครัวโรงพยาบาล ผ่านเกณฑ์มาตรฐาน ร้อยละ 77.8 โดยมีผักผลไม้สดที่พบปริมาณสารพิษตกค้างสูงสุด 6 อันดับแรก ได้แก่ พริก ถั่วฝักยาว คะน้า ส้ม และมะเขือเทศ ซึ่งจะเห็นได้ว่า ยังมีการปนเปื้อนสารเคมีในผักและผลไม้สดถึง ร้อยละ 11.2
จากสถานการณ์ดังกล่าวอาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) ชุมชนการเคหะได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของปัญหาสุขภาพที่อาจเกิดขึ้นจากการบริโภคและผลไม้สดจากท้องตลาดที่มีการปนเปื้อนสารเคมีตกค้างเป็นอย่างมาก เนื่องจากชุมชนการเคหะ เป็นชุมชนเมืองในเขตเทศบาลนครยะลา ประกอบด้วยครัวเรือน 170 ครัวเรือน มีประชากรที่อาศัยอยู่จริง จำนวน 395 คน ชุมชนไม่มีผู้ที่ทำการเกษตร (ข้อมูลสรุปผลการจัดเก็บข้อมูลความจำเป็นพื้นฐาน (จปฐ.) ประจำปี 2562 โดยกองสวัสดิการสังคม เทศบาลนครยะลา) จึงบริโภคอาหารโดยการซื้อวัตถุดิบจากตลาดสดมาประกอบอาหารและซื้ออาหารปรุงสำเร็จจากร้านค้าไว้บริโภคในครัวเรือนเป็นหลัก ซึ่งมีความเสี่ยงต่อการบริโภคอาหารที่ไม่ปลอดภัยจาการปนเปื้อนสารเคมีได้ ดังนั้น หากประชาชนในชุมชนหันกลับมาปลูกและบริโภคผักผลไม้ไว้รับประทานเองที่บ้าน ทำให้สามารถลดความเสี่ยงทางด้านสุขภาพได้ อาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) ชุมชนการเคหะ จึงได้จัดทำโครงการกินผักปลอดภัยใส่ใจสุขภาพและสิ่งแวดล้อมในชุมชนการเคหะขึ้น โดยการให้ครัวเรือนมีการปลูกผักปลอดสารเคมีไว้บริโภคในครัวเรือน ร่วมกับการจัดการขยะอินทรีย์นำไปใช้ประโยชน์ในการทำปุ๋ยหมักสำหรับเตรียมดินปลูกผักของครัวเรือนตนเอง เพื่อส่งเสริมสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่ดีของคนในชุมชนต่อไป