กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

เนื่องจากสภาพทางเศรษฐกิจและสังคมที่เปลี่ยนไปในปัจจุบัน ทำให้โรคซึมเศร้าเป็นปัญหาสุขภาพจิตที่มีความรุนแรงและเพิ่มจำนวนมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่งผลกระทบต่อตนเอง ครอบครัวและสังคมอย่างกว้างขวาง จากข้อมูลโรงพยาบาลมนารมย์ อธิบายว่า “ซึมเศร้า” ทางการแพทย์ หรือ Clinical depression หมายถึง ภาวะซึมเศร้าที่มีมากกว่าอารมณ์เศร้า และเป็นพยาธิสภาพแบบหนึ่งที่พบได้ในหลายๆ โรคทางจิตเวช โดยเฉพาะโรคทางอารมณ์ คือ โรคซึมเศร้า (Major depressive disorder หรือ Depressive episode) และ โรคไบโพลาร์ (Bipolar disorder) โรคทางอายุรกรรมบางโรค สารยาบางชนิดสามารถทำให้เกิดอาการซึมเศร้าที่รุนแรงได้แต่การเข้าถึงบริการของประชาชน "โรคซึมเศร้า" ถือเป็นโรคทางด้านจิตเวชที่พบมากเป็นอันดับต้นๆ ของเมืองไทย เกิดจาก 2 สาเหตุหลัก คือ ปัจจัยทางชีวภาพหรือพันธุกรรม และ ปัจจัยด้านจิตใจหรือสิ่งแวดล้อมอาการซึมเศร้านั้นมีด้วยกันหลายระดับตั้งแต่น้อยๆ ที่เกิดขึ้นได้ในชีวิตประจำวัน ไปจนเริ่มมีผลกระทบต่อการดำรงชีวิตประจำวัน และบางคนอาจเป็นถึงระดับของโรคซึมเศร้า อาการที่พบร่วมอาจเริ่มตั้งแต่รู้สึกเบื่อหน่าย ไปจนพบอาการต่างๆ มากมาย ดังได้กล่าวในบทต้นๆพญ.กนกกาญจน์ วิโรจน์อุไรเรือง จิตแพทย์ทั่วไป โรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์ จ.อุบลราชธานี ได้อธิบายไว้ว่า วิธีการสังเกตว่า เราเอง หรือคนข้างกาย กำลังป่วยเป็นโรคซึมเศร้าหรือไม่นั้น สามารถสังเกตจาก 2 สิ่งใหญ่ๆ อย่างแรก คือ “อาการ” คือ กำลังเศร้า หดหู่ เบื่อหน่ายเกือบทั้งวัน และต่อเนื่องนานกว่า 2 สัปดาห์ อย่างที่สอง คือ “เสียการทำงาน” คือ การที่ไม่สามารถจะดำเนินชีวิต ทำงาน หรือใช้ชีวิตในสังคมได้ตามปกติ บางคนมีอารมณ์เศร้า ซึ่งอาจพูดไม่ได้ว่า ป่วยเป็น “โรคซึมเศร้า” แต่หากเริ่มเสียการทำงาน ไม่เข้าสังคม การดูแลตัวเองในชีวิตประจำวันแย่ลง ไม่กิน ไม่นอน ไม่รักษาสุขอนามัย ศักยภาพในการเรียน หรือการทำงานไม่ประสบความสำเร็จเหมือนทุกครั้งที่ผ่านมา เนื่องจากขาดสมาธิ เป็นต้น โรคซึมเศร้าเป็นปัจจัยสำคัญของการฆ่าตัวตาย ผลวิจัยส่วนใหญ่พบว่าเพศหญิงมีอัตราการป่วยเป็นโรคซึมเศร้าได้มากกว่าเพศชาย แต่ทว่าอัตราการฆ่าตัวตายในเพศชายมีจำนวนมากกว่า ซึ่งเมื่อเพศชายเกิดอาการเครียดหรือซึมเศร้าขั้นรุนแรง พวกเขาจะมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคหัวใจมากกว่าเพศหญิงอีกด้วย ช่วงปีที่ผ่านมาคนไทยพยายามฆ่าตัวตายชั่วโมงละ 6 คน หรือทั้งปีมากกว่า 53,000 คนและเสียชีวิตราว 4,000 คนพญ.อัมพร กล่าวว่า สถิติดังกล่าวเป็นสถิติย้อนหลังของปี 2563 ต่อมาที่ปี 2564 ได้มีการประมาณการสูงขึ้นใกล้ๆ กับ 8 ราย ต่อประชากร 100,000 ราย และมีแนวโน้มจะเป็นเช่นนั้น โดยอ้างอิงจากข้อมูลความถี่ และวิกฤตที่เกิดขึ้นทั่วโลก ก็เลยเป็นเป้าหมายของประเทศไทยที่จะต้องป้องกันไม่ให้อัตราการฆ่าตัวตายเกินไปกว่า 8 ราย ต่อ 100,000 ราย
จากข้อมูลการปฏิบัติงานใน ปี ๒๕๖5 พบว่า พบว่าการเข้าถึงการบริการโรคซึมเศร้ามีน้อย และการคัดกรองโรคซึมเศร้าของประชากรในเขตพื้นที่รับผิดชอบมีน้อย อสม.ไม่สามารถช่วยเจ้าหน้าที่ในการคัดกรองเบื้องต้นได้ ผู้ป่วยที่เข้าถึงบริการส่วนใหญ่คือผู้ป่วยโรคจิตจากสารเสพติดที่สูญเสียความสามารถในการควบคุมตัวเองก่อให้เกิดอันตรายทั้งต่อตนเอง ชุมชน สังคม เป็นผู้ป่วยที่เข้าถึงบริการเมื่อมีอาการรุนแรงจนไม่สามารถควบคุมตัวเองได้ไม่ได้พบจากการคัดกรอง ส่วนผู้ป่วยโรคซึมเศร้า พบว่าผู้ป่วยหรือญาติจะมารับยาในช่วงที่มีอาการ เมื่อมีอาการดีขึ้นก็จะไม่มาตามนัด ขาดการรักษาต่อเนื่องส่งผลให้ผู้ป่วยขาดยาและผู้ป่วยโรคจิตเวชมีอาการทางจิตกำเริบซ้ำ การดูแลเฝ้าระวังป้องกันปัญหาการฆ่าตัวตายในกลุ่มเสี่ยงในเขตเทศบาลตำบลมะกอกเหนือ ซึ่งเป็นเขตรับผิดชอบของ รพ.สต.บ้านปากคลอง มีความครอบคลุมกลุ่มเป้าหมายอยู่ในเกณฑ์น้อย ทำให้การเข้าถึงบริการน้อยไปด้วย ผู้รับผิดชอบงานสุขภาพจิตร่วมกับผู้ที่เกี่ยวข้องจึงร่วมกันวิเคราะห์ปัญหาเพื่อหาทางแก้ไข ซึ่งจากการศึกษาหาแนวทางในการแก้ไขปัญหาการฆ่าตัวตายสำเร็จนั้น พบว่ามีผลการศึกษาทางวิชาการรายงานไว้ว่า “การป้องกันโรคซึมเศร้าที่ได้ผลคือ Early detection และให้การช่วยเหลือทันทีตั้งแต่เริ่มมีอาการโดยมีเครื่องมือประเมินที่ง่ายและมีความไวในการประเมิน ใช้ง่ายเหมาะสมสำหรับใช้ในชุมชนโดยอาสาสมัครสาธารณสุข(อสม.) แกนนำชุมชนหรือประชาชนทั่วไปก็สามารถนำมาใช้ในการประเมินตนเองได้ด้วยตนเอง” เครื่องมือที่กล่าวถึงเรียกว่า แบบประเมินคัดกรองกลุ่มเสี่ยงที่มีความคิดฆ่าตัวตายหรือ 2Q Plus Plus ของกรมสุขภาพจิต

ดังนั้น เพื่อการป้องกันการฆ่าตัวตายในเขตพื้นที่รับผิดชอบ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านปากคลอง จึงได้จัดทำโครงการป้องกันปัญหาการฆ่าตัวตายในกลุ่มเสี่ยง ปีงบประมาณ 2566 ขึ้น โดยใช้แบบคัดกรองกลุ่มเสี่ยงที่มีความคิดฆ่าตัวตายหรือ 2Q Plus Plus ของกรมสุขภาพจิตอสม.ได้นำไปใช้กับชุมชนเพื่อช่วยหยุดยั้งและฉุดคนจากการคิดฆ่าตัวตายและให้การช่วยเหลือเบื้องต้นได้อย่างทันท่วงที