กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

ประเทศไทยเป็นประเทศที่มีประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ ในภาคเกษตรกรรมซึ่งส่วนใหญ่เป็นแรงงานนอกระบบผู้มีรายได้น้อย แต่ทำงานหนักและลักษณะการทำงานมีความเสี่ยงอันตรายต่อสุขภาพ จากผลการสำรวจของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ในปี 2562 มีผู้มีงานทำทั้งสิ้น 47.4 ล้านคน เป็นกลุ่มแรงงานนอกระบบ 22.1 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 57.6 และที่เหลือเป็นแรงงานในระบบ 17.2 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ42.4ซึ่งแรงงานนอกระบบมากกว่าครึ่งหนึ่งทำงานในภาคเกษตรกรรมโดยมีจำนวนถึง 14.5 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ46.9 ของแรงงานนอกระบบทั้งหมด ซึ่งในปัจจุบันเกษตรกรมีการใช้สารเคมีทางเกษตรอย่างแพร่หลาย เพื่อให้ได้ผลผลิตทางการเกษตรที่มีความสวยงาม ตรงตามความต้องการของผู้บริโภค ซึ่งสารเคมีกำจัดศัตรูพืช หากมีการใช้ในปริมาณมาก ใช้ไม่ถูกวิธี ผู้ใช้ขาดการป้องกันตนเองขณะใช้งาน อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพทั้งแบบเฉียบพลันและเรื้อรังตั้งแต่ระดับเล็กน้อยจนรุนแรงถึงแก่ชีวิต ขึ้นอยู่กับระดับความเข้มข้นความเป็นพิษและปริมาณที่ได้รับ ดังนั้นสารเคมีกำจัดศัตรูพืชจึงเป็นความเสี่ยงสำคัญในกลุ่มผู้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ซึ่งสารเคมีกำจัดศัตรูพืชสามารถเข้าสู่ร่างกายได้หลายทาง โดยการสัมผัสทางผิวหนังที่ไม่สวมถุงมือและรองเท้าบูทป้องกันขณะทำงาน สารเคมีการสูดหายใจละอองที่ฟุ้งกระจายในอากาศ การรับประทานอาหารและดื่มน้ำที่มีสารเคมีปนเปื้อนพฤติกรรมที่ไม่ปลอดภัย ทำให้เกษตรกรมีความเสี่ยงจากการได้รับอันตรายจากสารเคมีเพิ่มขึ้น ยกตัวอย่างเช่น ใช้ถังภาชนะบรรจุสารเคมีที่รั่วซึม ฉีดพ่นสวนทิศทางลมทำให้เสื้อผ้าเปียกชุ่มสารเคมีโดยไม่อาบน้ำและเปลี่ยนเสื้อผ้าที่ซึมเปื้อนทันที เป็นต้น
โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านหูแร่ รับผิดชอบ 3 หมู่บ้าน หมู่ที่ 3 บ้านหูแร่ หมู่ที่ 4 บ้านนายสีและหมู่ที่ 6 บ้านนาแสนมีประชากรรวมทั้งสิ้น 4,987 คน เป็นวัยทำงาน(15-59ปี)จำนวน 3,529 คน ประกอบอาชีพเกษตรกรรม จำนวน 2,164 คน คิดเป็นร้อยละ 65.71 ของวัยแรงงานทั้งหมด(ฐานจ้อมูล JHCIS รพ.สต.บ้านหูแร่) จากการสำรวจการใช้สารเคมีทางการเกษตรกรรมในครัวเรือน มีครัวเรือนในเขตรับผิดชอบทั้งหมด 1,316 ครัวเรือน โดยมีการสำรวจครัวเรือนจำนวน 829 ครัวเรือน พบว่าเกี่ยวข้องกับการใช้สารเคมีทางการเกษตร 568 ครัวเรือน โดยเกษตรกรฉีดพ่นสารเคมีเอง 178 ครัวเรือน(ฐานข้อมูลโปรแกรมออนไลน์)
การตรวจคัดกรองความเสี่ยงจากการสัมผัสสารเคมีกำจัดศัตรูพืชโดยใช้กระดาษทดสอบ โคลีนเอสเตอเลส(Cholinesterase reactive paper) เป็นเครื่องมือในการคัดกรองความเสี่ยงในเกษตรกรที่ใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช กลุ่มออร์กาโนฟอสเฟตและคาร์บอเนต เพื่อคัดกรองว่าในการทำงานที่เกี่ยวข้องกับสารเคมีของเกษตรกรนั้น เกษตรกรมีความเสี่ยงจากการสัมผัสสารเคมีกำจัดศัตรูพืชในระดับใด แต่อาจยังไม่ส่งผลให้เกิดอาการแพ้พิษสารเคมีได้ ซึ่งจากการผลคัดกรองความเสี่ยงจะทำให้เกษตรกรเกิดความตระหนัก และนำไปสู่การแนะนำให้เกษตรกรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช ไม่ว่าจะเป็นการ ลด ละ เลิก การใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช การทำเกษตรอินทรีย์ หรือมีการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชอย่างถูกต้องและสามารถป้องกันตนเองขณะใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช รพ.สต.บ้านหูแร่ได้มีการตรวจคัดกรองความเสี่ยงจากการสัมผัสสารเคมีกำจัดศัตรูพืชโดยใช้กระดาษทดสอบเอนไซด์โคลีนเอสเตอร์เลส โดยมีผลการทดสอบดังนี้ ในปี 2561 จำนวน 156 คน พบว่าอยู่ในระดับปกติ 1 คน ระดับปลอดภัย 17 คน ระดับมีความเสี่ยง 57 คนและระดับไม่ปลอดภัย81 คน ในปี 2562 จำนวน 200 คน พบว่าอยู่ในระดับปกติ 9 คน ระดับปลอดภัย 22 คน ระดับความเสี่ยง 76 คนและระดับไม่ปลอดภัย 93 คน และในปี 2563 จำนวน 199 คนพบว่าอยู่ในระดับปกติ 8 คน ระดับปลอดภัย 29 คน ระดับความเสี่ยง 82 คน ระดับไม่ปลอดภัย80 คน จะเห็นได้ว่ามีอยู่ในระดับความเสี่ยงที่สูงมากจำเป็นจะต้องมีการดำเนินงานเพื่อแก้ไขและป้องกันปัญหาดังกล่าว
โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านหูแร่ ซึ่งเป็นหน่วยบริการปฐมภูมิ ตระหนักถึงความจำเป็นในการจัดกิจกรรมเพื่อดูแลสุขภาพเกษตรกรในชุมชน ประกอบด้วย การสำรวจข้อมูลเบื้องต้น การสัมภาษณ์ด้วยแบบประเมินความเสี่ยง การเจาะเลือดตรวจคัดกรองเพื่อสีบค้นความผิดปกติในระยะเริ่มแรก เพื่อป้องกันและลดความสูญเสียจากผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น และการจัดเวทีคืนข้อมูลให้แก่ชุมชน ถ่ายทอดความรู้แก่เกษตรกรเกี่ยวกับอันตรายจาการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช วิธีการป้องกันโรคและการดูแลสุขภาพเบื้องต้นด้วยตัวเอง การวินิจฉัยและการรักษาเบื้องต้น การส่งต่อเพื่อพบแพทย์เฉพาะทาง และการแนะนำการใช้สมุนไพรลดล้างพิษ การให้คำปรึกษาฯลฯ ดังนั้นเพื่อผลสำเร็จในการดำเนินงานดังกล่าว โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านหูแร่จึงได้จัดทำโครงการเกษตรกรปลอดโรค ปีงบประมาณ 2566 ขึ้น