กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

วัณโรค (Tuberculosis:TB) เป็นโรคติดต่อที่กำลังเป็นปัญหาสำคัญด้านสาธารณสุข เป็นสาเหตุของการป่วย และการเสียชีวิตในหลายๆ ประเทศทั่วโลก ปัจจุบันทั่วโลกมีผู้ที่ติดเชื้อวัณโรคประมาณ ๒ พันล้านคน หรือเกือบ 1 ใน 3 ของประชากรโลก มีผู้ป่วยวัณโรคเสียชีวิต 1.90 ล้านคนในแต่ละปี การขยายงานในการควบคุมวัณโรค ทั้งปัจจัยด้านผู้ป่วย สิ่งแวดล้อม สังคม และเศรษฐกิจ เช่น ความยากจน การด้อยโอกาสทางการศึกษา ชุมชนแออัด ปัญหายาเสพติด แรงงานย้ายถิ่น แรงงานต่างชาติผิดกฎหมาย ความแออัดของผู้ต้องขังในเรือนจำ เป็นต้น จากการคำนวณทางระบาดวิทยาในรายงานขององค์การอนามัยโลกคาดว่า ประเทศไทยน่าจะมีผู้ป่วยรายใหม่ ทุกประเภทประมาณ 92,300 คน ในจำนวนนี้ประมาณครึ่งหนึ่ง หรือ 44,475 คนเป็นผู้ป่วยที่สามารถแพร่เชื้อได้ และมีผู้ป่วยวัณโรคเสียชีวิตปีละ 12,089 ราย นอกจากนี้ยังพบว่าผู้ป่วยโรคเอดส์รายใหม่ตรวจพบวัณโรคร่วมด้วย ประมาณร้อยละ 17 กระทรวงสาธารณสุข ระบุว่าวัณโรคยังคงเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศ มีผู้เสียชีวิตจากวัณโรคมากกว่าปีละ 10,000 รายปัญหาวัณโรคในแรงงานข้ามชาติ ที่ประมาณการว่ามีมากถึง 4.5 ล้านคน ส่วนใหญ่เป็นแรงงานจากประเทศเพื่อนบ้านที่มีอัตราป่วยวัณโรคสูงกว่าไทย มีการย้ายถิ่นเพิ่มขึ้นจากการพัฒนาความร่วมมือทางเศรษฐกิจ สถานการณ์วัณโรคในจังหวัดพะเยาตั้งแต่ปีงบประมาณ 2564 – 2566 มีผู้ป่วยวัณโรครายใหม่ 355 ราย, 337 ราย และ 331 ราย ตามลำดับ ซึ่งในปี 2564 – 2566 มีรายงานความครอบคลุมการคัดกรองวัณโรคจากกลุ่มเสี่ยง ปี 2566 ร้อยละ 92.15 ผลการรักษาผู้ป่วยวัณโรค ในปีงบประมาณ 2564 - 2566 พบว่าผู้ป่วย วัณโรครายใหม่เสมหะพบเชื้อ มีอัตราความสำเร็จของการรักษาวัณโรค(Success rate) ร้อยละ 80.56, ร้อยละ 71.59 และร้อยละ 79.17 ซึ่งได้ต่ำกว่าเกณฑ์เป้าหมาย มากกว่าหรือเท่ากับ ร้อยละ 90ซึ่งต้องเร่งรัดในการค้นหาผู้ป่วยวัณโรคในกลุ่มประชากรด้อยโอกาส และกลุ่มเสี่ยงต่างๆให้คลอบคลุม เพื่อลดอัตราการตายของผู้ป่วย อีกทั้งป้องกันปัญหาวัณโรคดื้อยาหลายขนานด้วย อาสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน(อสม.)เป็นตัวแทนประชาชน ที่ถูกคัดเลือกให้ทำงานด้านสาธารณสุข ปัจจุบันได้รับการยอมรับจากส่วนต่างๆ ทั้งระดับประเทศ และในชุมชนเอง เป็นอย่างดี ซึ่งมีความคล่องตัวต่อการดำเนินงานปรับเงื่อนไขทางสังคม และวัฒนธรรมของชุมชน ให้เอื้อต่อการป้องกันวัณโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ อีกทั้ง อสม. นับเป็นแกนนำด้านสุขภาพที่มีความสำคัญในชุมชน ได้รับการพัฒนาศักยภาพจากหน่วยงานสาธารณสุขอย่างต่อเนื่อง อสม. เป็นบุคคลที่อาศัยและทำงานในชุมชนประจำ มีระบบเครือญาติและระบบเครือข่ายทางสังคม ย่อมมีความคุ้นเคย เข้าใจสภาพปัญหาในชุมชน ทำให้รู้ปัญหาและความต้องการที่แท้จริงของชุมชนตนเอง ทำให้เกิดความร่วมมือในการแก้ไขปัญหาวัณโรค ด้วยชุมชน และเพื่อชุมชนตนเองอสม. เป็นกลุ่มบุคคลที่มีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับโรค การติดต่อความรุนแรงของโรค ที่ดีระดับหนึ่ง และเป็นผู้ที่มีความใกล้ชิด คุ้นเคยกับชุมชน ทำให้เข้าใจสภาพปัญหาต่างๆในชุมชน อย่างดีการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ภายในกลุ่ม การระดมความคิดเห็นในการดำเนินงาน การร่วมกำหนดบทบาทหน้าที่ของตนเองในการดำเนินงาน การร่วมวางแผนดำเนินงานการติดตามและประเมินผลการดำเนินงาน โดยกิจกรรมดังกล่าว จะเป็นเครื่องมือกระตุ้นให้ อสม. ในพื้นที่มีความสามารถในการดำเนินงานป้องกันวัณโรคปอดได้ด้วยชุมชนเอง ทำให้เกิดความยั่งยืนในการแก้ไขปัญหาวัณโรคในชุมชน ต่อไป โดยตำบลจำป่าหวาย พบผู้ป่วยโรควัณโรคที่รักษาที่โรงพยาบาลพะเยาในปี 2564 – 2566 จำนวน 13 ราย 11 รายและ 9 รายตามลำดับ โดยพบว่าผู้ป่วยจำนวนหนึ่งกินยาไม่สม่ำเสมอ ทำให้ผลการรักษาไม่เป็นไปตามแผนการรักษา เสี่ยงต่อการเป็นวัณโรคดื้อยา เพื่อให้มีประสิทธิภาพและบรรลุเป้าหมายดังนั้น โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลจำป่าหวาย เห็นควรมีกิจกรรมในโครงการแกนนำเข้มแข็ง ชุมชนปลอดภัย ห่างไกลวัณโรค จึงได้จัดทำโครงการนี้ขึ้นเพื่อให้สร้างเครือข่ายแกนนำในการเฝ้าระวังและดูแลผู้ป่วยวัณโรคอย่างมีประสิทธิภาพ