กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

การสร้างคนไทยรุ่นใหม่ในศตวรรษที่ 21 ให้มีสุขภาพแข็งแรง และปราศจากโรคต้องให้ความสำคัญกับโภชนาการที่ดีตั้งแต่ 1,000 วันแรกของชีวิตนับตั้งแต่ปฏิสนธิจนถึงสองขวบปีแรก เป็นช่วงวัยทองของเด็กที่สำคัญที่สุดในการพัฒนาสมอง ซึ่ง 1,000 วันแรกของชีวิตนั่นก็คือ ช่วงหญิงตั้งครรภ์ (270 วัน) เด็กอายุ 0-6 เดือน (180 วัน) และเด็กอายุ 6 เดือน – 2 ปี (550 วัน) ซึ่งเป็นช่วงสำคัญยิ่งที่จะดูแลสุขภาพหญิงตั้งครรภ์ และเด็ก 0-2 ปี ให้ได้มาตรฐาน เพราะการฝากครรภ์เป็นจุดเริ่มต้นแห่งการพัฒนาคุณภาพประชากรเริ่มตั้งแต่อยู่ในครรภ์ เพื่อการตั้งครรภ์และการคลอดเป็นไปด้วยความราบรื่น มารดาและทารกปลอดภัย ปราศจากภาวะแทรกซ้อนและมีสุขภาพแข็งแรง การฝากครรภ์ที่มีคุณภาพจึงควรฝากครรภ์ก่อน 12 สัปดาห์ ซึ่งจะเป็นการค้นหาภาวะเสี่ยงของมารดาที่ส่งผลต่อทารกในครรภ์ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ การฝากครรภ์อย่างต่อเนื่องจึงช่วยลดความเสี่ยงที่จะเกิดแก่ทารกในครรภ์และหญิงตั้งครรภ์ได้
นอกจากนี้ในช่วง 1,000 วันแรกของชีวิต ยังเป็นช่วงที่โครงสร้างสมองมีการพัฒนาสูงสุด ทั้งการสร้างเซลล์สมองและการเชื่อมโยงระหว่างเซลล์สร้างสมองเป็นโครงข่ายใยประสาทนับล้านโครงข่าย ซึ่งการที่เซลล์สมองมีการเชื่อมต่อกันทำให้เกิดการสื่อสารระหว่างเซลล์อย่างมีประสิทธิภาพ มีผลต่อพัฒนาการทางสมองของเด็ก ส่งผลต่อการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ นอกจากนี้การเจริญเติบโตของทางร่างกายก็เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วเช่นกัน ดังนั้น เด็กจึงควรได้รับสารอาหารที่ครบถ้วนในช่วงดังกล่าว โดยช่วง 270 วันอยู่ในท้องมารดา มารดาควรกินอาหารที่ดีมีประโยชน์ เช่น ปลา ตับ ไข่ ผัก ผลไม้ และนมสดรสจืด ช่วง 180 วัน (แรกเกิดถึง 6 เดือน) เป็นช่วงที่ลูกควรได้กินนมแม่อย่างเดียว 6 เดือนเต็ม เพราะนมแม่เป็นอาหารที่ดีที่สุดสำหรับลูก จากนั้น 550 วัน (หลัง 6 เดือนถึง 2 ปี) ให้ลูกกินนมแม่ควบคู่อาหารตามวัย เพื่อเป็นการเตรียมสมอง ร่วมกับการพัฒนาทักษะของเด็กโดยกระบวนการกระตุ้นผ่านกิจวัตรประจำวัน ในรูปแบบ กิน กอด เล่น เล่า ที่เหมาะสมจากผู้ปกครอง และชุมชน ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการสร้างเด็กไทยให้มีคุณภาพ
ปัจจุบันพัฒนาการของเด็กไทยโดยเฉพาะความฉลาดทางสติปัญญา (IQ) มีแนวโน้มลดลง ปัจจัยที่ส่งผลต่อสติปัญญาเด็กได้แก่ ภาวะทุพโภชนาการ เช่น การขาดธาตุไอโอดีน โลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กของหญิงตั้งครรภ์ การขาดออกซิเจนในทารกแรกเกิด ทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม โรคถ่ายทอดทางพันธุกรรม และการอบรมเลี้ยงดู จากการวิเคราะห์สถานการณ์อนามัยแม่และเด็กของสำนักส่งเสริมสุขภาพ พบว่า อัตราการตั้งครรภ์ในมารดาอายุต่ำกว่า 20 ปี ซึ่งมีแนวโน้มสูงขึ้นทุกปี และเกิดปัญหาในหญิงตั้งครรภ์มีภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก และหญิงตั้งครรภ์ที่ขาดสารไอโอดีน ด้านทารก พบว่า อัตราทารกแรกเกิดขาดออกซิเจน นอกจากนี้ในแต่ละปียังพบคู่สมรสที่เสี่ยงต่อการได้บุตรเป็นโรคธาลัสซีเมียชนิดรุนแรง เพื่อเป็นการกระตุ้นให้เกิดแรงจูงใจในการสร้างเสริมสุขภาพหญิงตั้งครรภ์ และการดูแลบุตรให้มีคุณภาพและมาตรฐาน การพัฒนาสุขภาพเด็กปฐมวัย ยังต้องเร่งรัดกลยุทธ์ กลวิธี อีกหลายประการ รวมทั้งการกระตุ้นพัฒนาการเด็กแรกเกิดถึง 3 ปี ซึ่งส่งผลให้พัฒนาการเด็กสมวัย ฉลาดมากขึ้น และด้วยความรักจากแม่จะช่วยให้สานใยประสาทเซลล์สมองเพิ่มมากขึ้น เด็กจะฉลาด เรียนรู้ได้เร็ว มีชีวิตชีวา รู้เหตุผล และเติบโตอย่างมีคุณภาพ
จากข้อมูลที่ได้กล่าวมาข้างต้นจะเห็นได้ว่าการดูแลสุขภาพอนามัยแม่และเด็กให้มีคุณภาพ จะต้องเริ่มตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาอย่างต่อเนื่อง ตลอดจนได้รับการเลี้ยงดูให้เจริญเติบโต และพัฒนาการสมวัย ทั้งร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ดังนั้น ในปีงบประมาณ 2561 โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านดินจี่ จึงจัดทำโครงการ “มหัศจรรย์ 1,000 วันแรกแห่งชีวิต ส่งเสริมการดูแลสุขภาพแม่และเด็กในชุมชนปีงบประมาณ 2561”เพื่อแก้ไขปัญหาสุขภาพอนามัยในกลุ่มแม่และเด็กของพื้นที่ตำบลดินจี่โดยการบูรณาการความร่วมมือกับภาคีเครือข่ายทั้งในและนอกชุมชนได้มีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพอนามัยแม่และเด็กให้เกิดความยั่งยืนต่อไป