กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

กิตติกรรมประกาศ

"ป้องกันโรคฟันผุในเด็กปฐมวัยในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2566 จังหวัดสงขลา" สำเร็จได้ด้วยดี ด้วยความร่วมมือจาก สมาชิกในชุมชน ตำบลหาดใหญ่ อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา

คณะทำงานโครงการฯ ขอขอบคุณ กองทุนสุขภาพตำบล เทศบาลนครหาดใหญ่ ที่ให้การสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินโครงการฯ รวมทั้ง ภาคีเครือข่ายที่สำคัญระดับพื้นที่ ที่ให้การสนับสนุน ช่วยเหลือ ชี้แนะ สุดท้ายขอขอบคุณผู้เกี่ยวข้องที่มิได้ระบุชื่อไว้ในที่นี้ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินงานให้มีความยั่งยืนในพื้นที่ต่อไป

คณะทำงานโครงการ
ป้องกันโรคฟันผุในเด็กปฐมวัยในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2566

บทคัดย่อ

โครงการ " ป้องกันโรคฟันผุในเด็กปฐมวัยในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2566 " ดำเนินการในพื้นที่ ตำบลหาดใหญ่ อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา รหัสโครงการ 66-L7258-1-8 ระยะเวลาการดำเนินงาน 1 มีนาคม 2566 - 15 กันยายน 2566 ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจำนวน 385,680.00 บาท จาก กองทุนสุขภาพตำบล เทศบาลนครหาดใหญ่ เพื่อใช้ในการดำเนินกิจกรรมโครงการ หลังจากสิ้นสุดระยะเวลาโครงการ ผลที่เกิดขึ้นจากการดำเนินงานปรากฏดังนี้

โครงการนี้ยังไม่มีการเขียนหรือแก้ไขบทคัดย่อ

หมายเหตุ : รายละเอียดของบทสรุปคัดย่อการดำเนินงาน ให้ผู้รับผิดชอบโครงการเป็นผู้เขียนสรุปภาพรวมของโครงการใน "ผลลัพธ์โครงการ"

สารบัญ

ความเป็นมา/หลักการเหตุผล

งานทันตสาธารณสุข ส่วนบริการสาธารณสุข สำนักสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม เทศบาลนครหาดใหญ่ ได้จัดให้มีการบริการทันตกรรม และส่งเสริมป้องกันให้ความรู้ด้านทันตสุขภาพ แก่เด็กนักเรียน และประชาชนทั่วไปในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ ซึ่งได้มีการตั้งคลินิกทันตกรรมเพื่อให้บริการและส่งเสริมป้องกันด้านทันตสุขภาพ 2 แห่งคือ ศูนย์บริการสาธารณสุขเพชรเกษม และศูนย์บริการสาธารณสุขสามชัย สังกัดเทศบาลนครหาดใหญ่ มีหน้าที่ให้บริการงานทันตกรรมทั่วไป ได้แก่ ขูดหินปูน อุดฟัน และถอนฟัน งานส่งเสริมป้องกัน ได้แก่ การเคลือบฟลูออไรด์ และเคลือบหลุมร่องฟันเพื่อป้องกันฟันผุ รวมทั้งให้บริการงานทันตกรรมเฉพาะทาง ได้แก่ การรักษาคลองรากฟัน การผ่าตัดฟันคุด/ฟันฝัง ทันตกรรมจัดฟันเบื้องต้นและงานฟันเทียมทั้งแบบถอดได้และติดแน่น โดยให้บริการผู้ป่วย จำนวน 2,641 ราย (เฉลี่ยวันละ 11 ราย) ในปีงบประมาณ 2565 จากการที่ศูนย์บริการทั้ง 2 แห่ง ได้ลงพื้นที่ในการตรวจสุขภาพช่องปากเด็กวัยเรียนในระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 ประจำปี 2565 ในโรงเรียนเทศบาล 1-6 จำนวน 4,089 ราย พบว่าเด็กประถมศึกษาตั้งแต่ชั้นปีที่ 1 (5-6 ปี) มีค่าปราศจากโรคฟันผุเพียงร้อยละ 20.7 ซึ่งค่าปราศจากโรคฟันผุในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ กำหนดอยู่ที่ 30.3 จะเห็นได้ว่าค่าปราศจากโรคฟันผุในเด็กประถมมีค่าน้อยกว่าที่ควรจะเป็น แสดงให้เห็นว่าเด็กนักเรียนมีฟันผุเริ่มต้นตั้งแต่ก่อนวัยเรียนและวัยอนุบาลลุกลามมาจนถึงวัยประถมทั้งนี้การไม่ได้รับการการส่งเสริมป้องกันฟันผุอย่างถูกวิธีตั้งแต่เริ่มต้น ซึ่งส่งผลให้โรคฟันผุเกิดการลุกลามทั้งขนาดเล็กที่ยังสามารถบูรณะได้ไปจนถึงฟันผุลุกลามขนาดใหญ่ ที่ต้องได้รับการถอนฟันออกทั้งในน้ำนมและฟันกรามแท้ซี่แรก ดังนั้น งานทันตสาธารณสุข ส่วนบริการสาธารณสุข สำนักสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม เทศบาลนครหาดใหญ่ จึงได้ตระหนักว่าปัญหาฟันผุในเด็กเล็กก่อนวัยเรียนและวัยอนุบาลเป็นปัญหาเร่งด่วนที่ควรได้รับการป้องกัน และแก้ไขก่อนโดยการใช้สารเคลือบฟลูออไรด์ความเข้มข้นสูงชนิดทาเพื่อเสริมความแข็งแรงของฟันร่วมกับ  การใช้นมอัดเม็ดผสมโพรไบโอติกเพื่อทำลายเชื้อที่ก่อให้เกิดโรคฟันผุ นมอัดเม็ดโพรไบโอติกเป็นนวัตกรรมใหม่เพื่อใช้ในการป้องกันโรคฟันผุซึ่งเป็นผลงานวิจัยของ ศ.ดร.รวี เถียรไพศาล และผศ.ดร.ทพญ.สุพัชรินทร์ พิวัฒน์ คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ (เอกสารแนบมาด้วยแล้ว) ซึ่งมีผลงานวิจัยในระดับนานาชาติ ที่รองรับได้ถึงผลในการป้องกันโรคฟันผุ เช่น การดูแลสุขภาพช่องปากเด็กแรกเกิด เมื่อเด็กแรกเกิดจะยังไม่มีฟันน้ำนมขึ้น ซึ่งการขึ้นของฟันน้ำนมจะขึ้นตารางต่อไปนี้จะเห็นได้ว่าฟันน้ำนมซี่แรกที่ขึ้น คือ ฟันน้ำนมล่าง จะขึ้นตอนประมาณอายุ 6 เดือน และซี่สุดท้ายที่ขึ้นก็คือ ฟันกรามน้ำนมบนซี่ที่ 2 ซึ่งจะขึ้นตอนอายุประมาณ 3 ขวบ ซึ่งการดูแลสุขภาพช่องปากในเด็กตั้งแต่ 0-3 ขวบ จะเริ่มตั้งแต่การเช็ดสันเหงือกในกรณีก่อน 6 เดือน หรือตอนที่ฟันน้ำนมยังไม่ขึ้นพอหลังจากนั้นที่ฟันน้ำนมซี่แรกขึ้น สามารถแปรงฟันได้ด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ (500 ppm) แต่ยังไม่สามารถที่จะให้นมอัดเม็ดป้องกันโรคฟันผุได้ เพราะเด็กยังมีฟันไม่ครบไม่สามารถที่จะเคี้ยวนมอัดเม็ดได้ อีกทั้งในเด็กบางคนอาจจะมีการแพ้นมวัว ซึ่งเป็นส่วนผสมของนมอัดเม็ดนี้อยู่ (ซึ่งอาการแพ้นมวัวดังกล่าวส่วนใหญ่มักจะหายได้เองหลังจาก 3 ขวบไปแล้ว) อีกทั้งกลไกของนมอัดเม็ดป้องกันโรคฟันผุจะเป็นตัวที่ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อโรคที่ทำให้เกิดโรคฟันผุ นั่นคือ Streptococci mutans ซึ่งไม่เหมือนกับฟลูออไรด์ (Fluoride) ที่ป้องกันโรคฟันผุ โดยทำให้ตัวฟันมีความแข็งแรงมากขึ้นโดยเปลี่ยนอนุภาคของ Hydroxyapatide เป็น Fluoroapatide ซึ่งจะเพิ่มความแข็งแรงให้กับตัวฟัน อีกทั้งยังก่อให้เกิดการสะสมแร่ธาตุใหม่ที่ตัวฟัน (Reminerization) ทดแทนการสูญเสียแร่ธาตุ (Demineralization) เวลาที่ฟันได้รับกรดจากเชื้อ Streptococci mutans ที่บริโภคน้ำตาลแล้วปล่อยกรดมาทำลายผิวฟัน จะเห็นได้ว่ากลไกของป้องกันโรคฟันผุทั้งจากฟลูออไรด์และนมอัดเม็ดจะแตกต่างกัน แต่ทั้ง 2 ชนิด ก็จะช่วยลดการเกิดโรคฟันผุ แต่นมอัดเม็ดจะให้ในกรณีที่เด็กสามารถเคี้ยวอาหารได้ ก็คือสามารถเคี้ยวนมอัดเม็ดได้ (ผู้ปกครองก็สามารถรู้ได้และบอกได้ว่าบุตรหลานมีอาการแพ้นมวัวหรือไม่) และถ้ากลไกในการป้องกันโรคฟันผุทั้งหมด ได้แก่ นมอัดเม็ด ฟลูออไรด์ การแปรงที่ถูกวิธี การบริโภคอาหารที่ดีต่อสุขภาพฟัน ได้รวมกันเข้าไว้ด้วยกันก็จะทำให้ประสิทธิภาพในการป้องกันโรคฟันผุเป็นไปอย่างดีที่สุด ส่งผลต่อสุขภาพอนามัยและสภาวะจิตใจที่เบิกบาน ไม่ปวดฟันและจะมีฟันใช้งานได้ตราบนานเท่านาน 1. วารสาร Dentistry Journal 2015 3,43-54 ผลการศึกษาของเชื้อโพรไบโอติกชนิด Lactobacillus paracasei SD1 สามารถลดการเกิดโรคฟันผุใหม่ (mutans streptococci) ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P‹0.05) ในระยะยาว 12 เดือน ซึ่งทำในเด็ก 122 คน
2. วารสาร ACTA ODONTOLOGICA SCANDINAVICA 2018 VOL.76 NO.5, 331-337 ซึ่งเป็นงานวิจัย ที่ทำในเด็กก่อนวัยเรียนและพบว่าเชื้อโพรไบโอติกชนิด Lactobacillius paracasei SD1 สามารถลดเชื้อที่ทำให้เกิดโรคฟันผุ (mutans streptococci) หลังจากได้รับนมอัดเม็ดไปแล้ว 3 เดือน ได้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p

สถานการณ์

วัตถุประสงค์โครงการ

1. ข้อที่ 1 เด็กปฐมวัยได้รับการตรวจสุขภาพช่องปาก เพื่อประเมินสภาวะการปราศจากโรคฟันผุทั้งก่อนและหลังการได้รับนมอัดเม็ดผสมโพรไบโอติก
2. ข้อที่ 2 เด็กปฐมวัยได้รับนมอัดเม็ดผสมโพรไบโอติก ตามปริมาณและขนาดที่เหมาะสมต่อวันเป็นเวลา 3 เดือน ได้รับการทาฟลูออไรด์วานิชเพื่อป้องกันโรคฟันผุ ได้รับการสอนและได้รับอุปกรณ์การทำความสะอาดช่องปาก (แปรงสีฟันและยาสีฟันสำหรับเด็ก)
3. ข้อที่ 3 ติดตามการเพิ่มขึ้นของโรคฟันผุร้อยละ

กิจกรรม/การดำเนินงาน

1. กิจกรรมให้บริการทันตกรรม
2. จัดซื้อวัสดุวิทยาศาสตร์หรือการแพทย์ (นมอัดเม็ดโพรไบโอติกสำหรับเด็กปฐมวัย)
3. จัดซื้อวัสดุวิทยาศาสตร์หรือการแพทย์ (ฟลูออไรด์ แปรงสีฟัน ยาสีฟัน)

กลุ่มเป้าหมาย

ผลที่คาดว่าจะได้รับ

1. เด็กปฐมวัยในโรงเรียนเทศบาล 2-6 มีสุขภาพช่องปากดีขึ้น   2. ครูประจำชั้น ครูอนามัย มีความรู้ในการดูแลสุขภาพช่องปากและสามารถถ่ายทอดไปสู่นักเรียนได้ยิ่งขึ้น   3. ผู้ปกครองมีความพึงพอใจและอยากให้มีโครงการนี้ขึ้นอีก

ส่วนที่ 1 ผลการดำเนินงาน

* ผลผลิต หมายถึง ผลที่เกิดขึ้นเชิงปริมาณจากการทำกิจกรรม เช่น จำนวนผู้เข้าร่วมประชุม จำนวนผู้ผ่านการอบรม จำนวนครัวเรือนที่ปลูกผักสวนครัว เป็นต้น
** ผลลัพธ์ หมายถึง การเปลี่ยนแปลงที่นำไปสู่การแก้ปัญหา เช่น หลังอบรมมีผู้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมจำนวนกี่คน มีข้อบังคับหรือมาตรการของชุมชนที่นำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือสภาพแวดล้อม เป็นต้น ทั้งนี้ต้องมีข้อมูลอ้างอิงประกอบการรายงาน เช่น ข้อมูลรายชื่อแกนนำ , แบบสรุปการประเมินความรู้ , รูปภาพกิจกรรมพร้อมคำอธิบายใต้ภาพ เป็นต้น