กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

ประเทศไทยกำหนดนิยาม “ผู้สูงอายุ” ไว้ในพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 มาตรา 3 หมายความว่า “บุคคลซึ่งมีอายุเกินหกสิบปีบริบูรณ์ขึ้นไปและมีสัญชาติไทย” ส่วนประชากรสูงอายุ หมายถึงประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไป และอัตราผู้สูงอายุ หมายถึง ร้อยละของผู้สูงอายุต่อประชากรทั้งหมดประชากรผู้สูงอายุในประเทศไทย ปี พ.ศ. 2548 มีประชากรผู้สูงอายุ คิดเป็นร้อยละ 10 เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ โดยในปี 2562 จะเป็นครั้งแรกที่ประชากรผู้สูงอายุแซงหน้าประชากรเด็ก ปี 2564 มีประชากรผู้สูงอายุ คิดเป็นร้อยละ 20 เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์ และคาดการณ์ว่า ในปี พ.ศ. 2574 มีประชากรผู้สูงอายุ คิดเป็นร้อยละ 28 เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุระดับสุดยอด (มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย,2562) ประเทศไทยเข้าสู่สังคมสูงอายุ (Ageing Society) นับแต่ปี พ.ศ. 2553 เป็นต้นมา โดย 1 ใน 10 ของประชากรไทยเป็นประชากรที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป และประเทศไทยเป็นสังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ (Complete Aged Society) ในปี พ.ศ. 2564 คือ ประชากรสูงอายุจะมีถึง 1 ใน 5 และเป็น “สังคมสูงวัยระดับสุดยอด” (Super Aged Society) ในอีก 20 ปี (พ.ศ. 2578) โดยประมาณการว่าจะมีประชากรผู้สูงอายุเพิ่มเป็นร้อยละ 30 ของจานวนประชากรทั้งหมด (คณะกรรมการปฏิรูประบบรองรับการเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุของประเทศไทย, 2559) จากสถานการณ์โครงสร้างผู้สูงอายุทั่วโลกรวมทั้งในประเทศไทยได้เข้าสู่ประชากรผู้สูงอายุ (Aging Population) อันเป็นผลจากความก้าวหน้าทางการแพทย์และสาธารณสุขเป็นผลให้ประชากรมีอายุยืนยาวขึ้นส่งผลให้มีประชากรที่เป็นผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ มักมีปัญหาด้านสุขภาพและมีความสามารถในการช่วยเหลือตนเองในการดำรงชีวิตประจำวันลดลง เนื่องจากความเสื่อมของร่างกายตามสภาพอายุที่เพิ่มขึ้น ทั้งนี้ การเตรียมการเพื่อรองรับสถานการณ์สังคมสูงอายุจึงเป็นประเด็นที่สำคัญเนื่องจากผู้สูงอายุเป็นกลุ่มเสี่ยงด้านสุขภาพ ซึ่งกระทบต่องบประมาณด้านการรักษาพยาบาล โดยสำนักงานวิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพไทย ได้คาดประมาณการด้านงบประมาณ ในการดูแลระยะยาวสาหรับผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงเฉลี่ยประมาณ 15,000 ล้านบาทต่อปี (กระทรวงสาธารณสุข, 2565) การที่ประชากรผู้สูงอายุเพิ่มสูงขึ้น ทำให้พบภาวะผิดปกติด้านสุขภาพ โดยเฉพาะกลุ่มอาการจำเพาะในผู้สูงอายุ (Geriatric syndromes) มากขึ้น ซึ่งเกิดจากภาวะถดถอยของการทำงานของอวัยวะต่างๆ
ในร่างกาย และความเสื่อมจากความชราที่เพิ่มขึ้น มีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ ปัจจุบันการดูแลผู้สูงอายุ มีความสลับซ้ำซ้อนมากขึ้น โดยเฉพาะการดูแลผู้สูงอายุ เพื่อป้องกันหกล้ม ไม่ลืม ไม่ซึมเศร้า บุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขจะต้องทราบและเข้าใจถึงผลกระทบต่อสุขภาพของผู้สูงอายุ และต้องมีการจัดระบบบริการสุขภาพในผู้สูงอายุให้เหมาะสม และปลอดภัย เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุให้ดีขึ้น อีกทั้งกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ได้มีแนวคิด “ไม่ล้ม ไม่ลืม ไม่ซึมเศร้า กินข้าวอร่อย” เป็นแนวคิดที่ ใช้ดำเนินการส่งเสริมสุขภาพซึ่งประกอบไปด้วย การจัดสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุ การประเมินภาวะหกล้ม การออกกำลังกายป้องกันภาวะหกล้ม การคัดกรองสุขภาพสายตา การฝึกสมอง การประเมินภาวะซึมเศร้า (วีรพล กิตติพิบูลย์ และนิธิรัตน์ บุญตานนท์, 2563) จังหวัดนราธิวาส มีประชากรสูงอายุ (60 ปีขึ้นไป) ย้อนหลัง 3 ปี ตั้งแต่ปีงบประมาณ 2563 - 2565 เท่ากับร้อยละ 11.46 11.74 และ 12.60 ตามลำดับ และในปีงบประมาณ 2567 มีประชากรสูงอายุ จำนวน 89,985 คน (652,839) คิดเป็นร้อยละ 13.78 ซึ่งแสดงให้เห็นว่าจังหวัดนราธิวาสมีประชากรสูงอายุเพิ่มขึ้นทุกปี และก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ และจากการดำเนินงานผู้สูงอายุของอำเภอบาเจาะ พบว่า ผู้สูงอายุอำเภอบาเจาะ (30 กันยายน 2567) มีทั้งหมด 6,091 คน คิดเป็นร้อยละ 13.31 ซึ่งถือว่าได้เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ ในจำนวนผู้สูงอายุทั้งหมดนี้ ได้รับการคัดกรองสุขภาพ 1,620 คน คิดเป็นร้อยละ 26.51 แบ่งเป็นผู้สูงอายุ กลุ่มที่ 1    (ติดสังคม) จำนวน 1,620 คน ร้อยละ 26.59 กลุ่มที่ 2 (ติดบ้าน) จำนวน 25 คน ร้อยละ 0.41 และกลุ่มที่ 3 (ติดเตียง) จำนวน 18 คน คิดเป็นร้อยละ 0.29 กลุ่มผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้นนี้จะนำมาซึ่งภาวะเสี่ยงและปัญหาด้านสุขภาพ โดยเฉพาะการเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังและกลุ่มอาการที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ เนื่องจากวัยสูงอายุมีการเปลี่ยนแปลงทั้งทางด้านร่างกายและจิตใจ จากการคัดกรองโรคและปัญหาสำคัญที่พบบ่อยในผู้สูงอายุจึงเป็นด่านแรกที่นำผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านสุขภาพเข้าสู่กระบวนการรักษาอย่างต่อเนื่อง เพื่อลดการถดถอยของการมีคุณภาพชีวิตที่ดีต่อไป จังหวัดนราธิวาส ได้กำหนดนโยบาย “ชราธิวาส” ซึ่งเป็นแนวคิดของ นายแพทย์ชัยวัฒน์ พัฒนาพิศาลศักดิ์ นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดนราธิวาส โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมสุขภาวะของผู้สูงอายุให้มีสุขภาพดี ได้รับการบริการแบบไร้รอยต่อและเป็นการพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุภายใต้กิจกรรมการคัดกรองภาวะ Geriatric syndrome เพื่อป้องกันปัญหาที่สำคัญ ได้แก่ ภาวะหกล้ม ภาวะสมองเสื่อม และภาวะซึมเศร้า รวมถึงกำหนดการพัฒนาคลินิกผู้สูงอายุคุณภาพในทุกสถานบริการเพื่อให้ผู้สูงอายุได้รับบริการอย่างไร้รอยต่อ ใกล้บ้าน ใกล้ใจ ซึ่งเป็นกลุ่มที่จำเป็นต้องมีการส่งเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันการเกิดภาวะพึ่งพิงและส่งผลให้เกิดภาวะทุพลภาพ รวมถึงการเสริมสร้างความรู้ให้กับผู้ดูแลมีความรู้ ความเข้าใจในการดูแลผู้สูงอายุ ด้วยความสำคัญดังกล่าวทางโรงพยาบาลบาเจาะจึงได้จัดทำโครงการพัฒนาศักยภาพและส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ ประจำปีงบประมาณ 2568 ขึ้น