กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

ปัจจุบันเบาหวานเป็นหนึ่งในโรคเรื้อรังที่บั่นทอน คุณภาพชีวิตและคร่าชีวิตมนุษย์มากที่สุดโรคหนึ่งและมีแนวโน้มที่จะมีอัตราการเกิดโรคเพิ่มมากขึ้นในอนาคต จากข้อมูลรายงานขององค์การอนามัยโลก (World Health Organization : WHO) พบว่า มีผู้เป็นเบาหวานแล้ว 2580 ล้านคนและได้ประมาณการว่าจะมีจำนวนผู้เป็นเบาหวานทั่วโลกเพิ่มมากกว่า 366 ล้านคน ในปี ค.ศ.2020 หากไม่มีการดำเนินการที่เหมาะสมและจริงจัง นอกจากนี้องค์การอนามัยโลกได้สำรวจการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังและผลกระทบใน 23 ประเทศกำลังพัฒนา ซึ่งรวมถึงประเทศไทยและพบว่าในปี ค.ศ.2005 กลุ่มโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคมะเร็ง โรคระบบทางเดินหายใจเรื้อรังและโรคเบาหวานเป็นสาเหตุการเสียชีวิต มากกว่าร้อยละ 60 ของการเสียชีวิตทั้งหมดหรือประมาณ 35 ล้านคน โดยการเสียชีวิตจากโรคเบาหวานคิดเป็นร้อยละ 32 และคาดว่าในปี ค.ศ.2015 จะมีผู้เสียชีวิตเพิ่มขึ้น ร้อยละ 17 หรือประมาณ 41 ล้านคน สำหรับประเทศไทย พบว่าตั้งแต่ปี ค.ศ.1988 - 1998 สถิติของการเสียชีวิตด้วยโรคเบาหวานคงที่ แต่อัตราผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โรคเบาหวานทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ลดลง จากภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เช่น ความผิดปกติของระบบประสาทส่วนปลายจอประสาทตาเสื่อม โรคหลอดเลือดหัวใจและสมอง โรคไต รวมถึงแผลบริเวณเท้าที่มักเกิดขึ้นในผู้ป่วยเบาหวานแล้วยากต่อการดูแลรักษา มีผลการวิจัยที่รายงานว่าผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคเบาหวานมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจและสมองสูงเป็น 2 ถึง 4 เท่าเมื่อเทียบกับคนปกติ   นอกจากนี้ก็ยังพบภาวะแทรกซ้อนในช่องปากโดยพบว่าโรคเบาหวานมีความสัมพันธ์กับโรคในช่องปาก ทั้งโรคเหงือกอักเสบและโรคปริทันต์อักเสบ มีหลายการศึกษาที่แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างเบาหวานกับโรคปริทันต์อักเสบ ซึ่งเบาหวานเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญที่ทำให้เกิดโรคปริทันต์อักเสบ 5 - 7 ส่วนความสัมพันธ์ระหว่างเบาหวานกับการเกิดโรคฟันผุ Twetman และคณะในปี ค.ศ.2002 ได้ศึกษาอุบัติการณ์ของโรคฟันผุในผู้ป่วย โรคเบาหวานชนิดที่ 1 ในความสัมพันธ์ระหว่างการควบคุมน้ำตาลและปัจจัยเสี่ยงที่สัมพันธ์ต่อการเกิดโรคฟันผุในกลุ่มอายุ 8 - 15 ปี ที่วินิจฉัยว่าเป็นโรคเบาหวานมานาน อย่างน้อย 3 ปี จำนวน 64 คน พบว่าผู้่ป่วยเบาหวานที่มีการควบคุมที่ไม่ดี (glycosykated hemoglobin หรือ HbA1c มากกว่าร้อยละ8) มีระดับน้ำตาลในน้ำลายสูงกว่า (p < 0.05) และมีอุบัติการณ์การเกิดโรคฟันผุสูงกว่า (p < 0.05) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบกับผู้ที่ควบคุมเบาหวานได้ดี ความสัมพันธ์ระหว่างเบาหวานกับโรคในช่องปากโดยเฉพาะโรคปริทันต์อักเสบนั้นก่อให้เกิดผลเสียงตามมานั่นคือการสูญเสียฟันไปในที่สุดหากไม่ได้รับการรักษาและควบคุมอย่างเหมาะสม โดยพบว่ามีความชุกของการสูญเสียฟันในคนที่เป็นเบาหวานมากกว่าคนที่ไม่เป็นโรค   เบาหวานเป็นโรคเรื้อรังที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้และมีแนวโน้มของการเกิดโรคเพิ่มมากขึ้น การจัดการโรคจึงเน้นที่การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในภาวะใกล้เคียงกับระดับน้ำตาลปกติเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นตามมา ภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวานเกิดได้ทั้งแบบเฉียบพลันและเรื้อรัง ซึ่งส่งผลต่อระบบต่างๆ ของร่างกาย ได้แก่ ระบบหัวใจและหลอดเลือด ระบบประสาท ระบบภูมิคุ้มกัน และก่อให้เกิดความผิดปกติทั้งภาวะแทรกซ้อนทางตา ภาวะแทรกซ้อนทางไต รวมถึงภาวะแทรกซ้อนต่อสุขภาพช่องปากด้วย จากการศึกษาพบว่าโรคเบาหวานมีความสัมพันธ์ต่อการเกิดโรคในช่องปาก ทั้งโรคปริทันต์อักเสบ โรคเหงือกอักเสบ และโรคของเนื้อเยื่ออ่อนภายในช่องปาก และผลที่ตามมาคือการสูญเสียฟัน ความชุกและความรุนแรงของภาวะแทรกซ้อนที่เกิดขึ้นต่อสุขภาพช่องปากอาจขึ้นอยู่กับการควบคุมระดับน้ำตาลและชนิดของโรคเบาหวานและพฤติกรรมของผู้ป่วยด้วย การป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นจึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีและสามารถดูแลสุขภาพช่องปากของตัวเองได้เพื่อลดการสูญเสียฟันที่จะเกิดขึ้น บทความนี้ได้ทำการทบทวนเกี่ยวกับโรคเบาหวานและการเกิดโรคในช่องปาก ได้แก่ โรคเหงือกอักเสบ โรคปริทันต์อักเสบ โรคฟันผุ การติดเชื้อราในช่องปาก ภาวะแทรกซ้อนจากการได้รับยาและการสูญเสียฟันในผู้ป่วยโรคเบาหวาน   ดังนั้นเพื่อเป็นการกระตุ้นให้ผู้ป่วยโรคเบาหวานในเขตรับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลนาหว้า ให้ความสำคัญของทันตสุขภาพของตนเองมากขึ้น และเป็นการส่งเสริม ป้องกันไม่ให้โรคในช่องปากลุกลามและทวีความรุนแรงมากกว่าเดิม อีกทั้งเป็นการสนับสนุนให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการคิดวางแผนแก้ไขปัญหาโดยใช้ทรัพยากรที่มีในชุมชนมาประยุกต์ใช้ตามภูมิปัญญาชาวบ้าน เพื่อเป็นการสร้างแรงจูงใจให้กลุ่มผู้ป่วยเรื้องรังมีสุขภาวะที่ดี โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลนาหว้าจึงได้จัดทำโครงการดังกล่าวขึ้น