กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

หลักการและเหตุผล

กลุ่มโรค NCDs (Noncommunicable diseases หรือโรคไม่ติดต่อ)สำหรับสถานการณ์ในประเทศไทยนั้น กลุ่มโรคไม่ติดต่อยังคงเป็นปัญหาสุขภาพอันดับหนึ่งของประเทศทั้งในมิติ
ของจำนวนการเสียชีวิต และภาระโรคโดยรวม ซึ่งเป็นไปในทิศทางเดียวกันกับสถานการณ์ระดับโลก จากการรายงานข้อมูลของกองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ระหว่างปีพ.ศ. 2557-2561 พบอัตราการเสียชีวิตอย่างหยาบอันมีสาเหตุมาจาก โรคไม่ติดต่อที่สำคัญ มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในประชากรไทย โดยในปีพ.ศ. 2561 โรคไม่ติดต่อที่เป็นสาเหตุการตาย 3 อันดับแรกได้แก่ โรคมะเร็งรวมทุกประเภท รองลงมาคือ โรคหลอดเลือดสมอง และโรคหัวใจขาดเลือดคิดเป็นอัตราการเสียชีวิตเท่ากับ 123.3 47.1 และ 31.8 ต่อประชากรแสนคน ตามลำดับประเทศไทยได้มีการขับเคลื่อนการดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อผ่านแผนปฏิบัติการต่างๆดังจะเห็นได้จากการมีแผนยุทธศาสตร์สุขภาพดีวิถีชีวิตไทย ซึ่งเป็นยุทธศาสตร์ระดับชาติที่มีการดำเนินงานทั้งในภาพรวมของโรคไม่ติดต่อและปัจจัยเสี่ยงเฉพาะร่วมกับการมีแผนยุทธศาสตร์การป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อระดับชาติ5 ปี(พ.ศ.2560-2564)สอดคล้องภายใต้กรอบยุทธศาสตร์ชาติระยะ 20 ปีด้านการพัฒนาและเสริมสร้างศักยภาพคน เพื่อให้ประชากรในประเทศมีสุขภาพที่ดีเพิ่มขึ้น

กลุ่มโรคเรื้อรังนี้มีปัจจัยเสี่ยงทางพฤติกรรมร่วมที่สำคัญ ได้แก่ การบริโภคยาสูบ การดื่มเครื่องดื่ม แอลกอฮอล์ การบริโภคอาหารที่ไม่เหมาะสม การมีกิจกรรมทางกายที่ไม่เพียงพอ ความเครียดเรื้อรัง และปัจจัยเสี่ยงด้านการเปลี่ยนแปลงทางสรีระวิทยา ได้แก่ ไขมันในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง ระดับน้ำตาลในเลือดสูง ภาวะน้ำหนักเกิน และอ้วน จากการคัดกรองติดตามภาวะสุขภาพของประชาชนในเขตพื้นที่รับผิดชอบของ รพ.สต.ปากน้ำในงบประมาณ 2564 พบจำนวนกลุ่มเสี่ยงความดันโลหิตสูง จำนวน 356 ราย คิดเป็นร้อยละ 13.18 กลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน จำนวน 204 ราย คิดเป็นร้อยละ 8.16 ซึ่งมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นจากปี 2563 จากร้อยละ 12.4 และ 7.05 ตามลำดับ จากการสำรวจคัดกรองประชาชนในหมู่ที่ 4 บ้านตะโละใส ปีงบประมาณ 2564 พบว่ามีประชาชนที่อยู่ในกลุ่มเสี่ยงความดันโลหิตสูง จำนวน 251 ราย และกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน จำนวน 90 ราย ซึ่งเป็นจำนวนที่สูงอย่างมาก มีผู้ป่วยความดันโลหิตสูงรายใหม่ ปีงบประมาณ 2563 จำนวน 122 ราย เพิ่มจากปีงบประมาณ 2562 จาก 99 ราย คิดเป็นร้อยละ 123.23 และผู้ป่วยเบาหวานรายใหม่ ปีงบประมาณ 2563 จำนวน 28 ราย ปีงบประมาณ 2562 จำนวน 31 ราย คิดเป็นร้อยละ 90.32โดยผู้ป่วยรายใหม่มีแนวโน้มเพิ่มจำนวนขึ้นเรื่อยๆ

ในกลุ่มป่วย โรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง เป็นโรคที่รักษาไม่หายแต่สามารถป้องกันและควบคุมได้ ด้วยการเรียนรู้เรื่องโรคและการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้ป่วยหรือผู้มีความเสี่ยงโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง ปัญหาที่พบบ่อยในผู้ป่วยกลุ่มนี้ คือ ไม่สามารถควบคุมอาหาร ได้ น้ำหนักตัวเพิ่มมากขึ้น ขาดการออกกำลังกายที่เหมาะสม รับประทานยาไม่สม่ำเสมอ ซึ่งสาเหตุส่วนใหญ่มากจากตัวผู้ป่วยเอง ขาดแรงกระตุ้น แรงจูงใจในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างต่อเนื่องและผู้ป่วยที่เป็นผู้สูงอายุ ส่วนหนึ่งหยุดการรับประทานยาเอง เนื่องจากรู้สึกเบื่อและคิดว่าไม่มีอาการผิดปกติน่าจะหายจากโรคแล้ว จึงเป็นปัญหาที่ต้องหาทางช่วยเหลือเพื่อให้ผู้ป่วยสามารถควบคุมโรคได้ ไม่เกิดภาวะแทรกซ้อน ลดการสูญเสียทางเศรษฐกิจและดำรงชีวิตอยู่ได้ในสังคมอย่างมีความสุข ผู้ป่วยที่มารับบริการคลินิกโรคเรื้อรังโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลปากน้ำ ปี 2563 ผู้ป่วยโรคเบาหวานจำนวน 124 คน ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด 70-130 mg/dl ได้ 22 คน คิดเป็นร้อยละ 17.74 และจำนวนผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง จำนวน 234 คน ควบคุมระดับความดันโลหิต < 140/90 mmHg ได้ จำนวน106 คน คิดเป็นร้อยละ 45.29 และจากข้อมูลการเจ็บป่วยจากโรคหลอดเลือดสมองของตำบลปากน้ำปีงบประมาณ 2563 มีจำนวน 25 ราย ซึ่งเป็นผลจากภาวะแทรกซ้อนของโรคเรื้อรัง
จากการดำเนินงานคลินิกโรคเรื้อรังโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลปากน้ำ พบว่า เมื่อผู้ป่วยมารับบริการในคลินิก ส่วนใหญ่ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ต้องงดน้ำและอาหารเพื่อเจาะระดับน้ำตาลในเลือด จะรีบเร่งในการกลับบ้านโดยไม่ได้พูดคุยแลกเปลี่ยนกันเรื่องผลการตรวจหรือวิธีการปฏิบัติตัวที่เกี่ยวกับโรค ทำให้ไม่มีเวที/สถานที่ในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในเรื่องการปฏิบัติตัวเพื่อควบคุมโรค

โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลปากน้ำ อำเภอละงู จังหวัดสตูล จึงได้จัดทำโครงการแลกเปลี่ยนเรียนรู้การควบคุมภาวะโรคเบาหวานความดันโลหิตสูงในกลุ่มเสี่ยงและกลุ่มป่วย รพ.สต.ปากน้ำ มุ่งหวังเพื่อเพิ่มความรู้ความเข้าใจ เสริมสร้างแรงบันดาลใจและความตระหนักในการลดการเกิดโรครายใหม่และควบคุมโรคเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้นกับผู้ป่วยได้