กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มประชากรที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในสังคมไทยที่ทุกฝ่ายต้องให้ความสำคัญ ให้การยกย่องนับถือเนื่องจากเป็นกลุ่มบุคคลที่เคยเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศ สำหรับประเทศไทยสัดส่วนประชากรผู้สูงอายุได้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว กลุ่มผู้สูงอายุจึงเป็นกลุ่มเป้าหมายเฉพาะที่สังคมจำเป็นต้องเตรียมการและนำไปสู่การใช้ชีวิตประจำวันอย่างมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
สุขภาพช่องปากจัดเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่สำคัญของสุขภาพโดยรวม ผู้สูงอายุมีการเปลี่ยนแปลงทางสรีระวิทยาในช่องปากและเนื้อเยื่อ เช่น น้ำลาย การรับรส เนื้อเยื่ออ่อนและเนื้อเยื่อแข็งในช่องปากรวมถึงฟัน เป็นต้น ซึ่งส่งผลให้เกิดโรคในช่องปากได้ง่ายขึ้น ซึ่งประเด็นปัญหาสุขภาพช่องปากที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ ได้แก่ การสูญเสียฟัน ฟันผุและรากฟันผุ โรคปริทันต์ แผลและมะเร็งช่องปาก สภาวะน้ำลายแห้ง ฟันสึก และสภาวะช่องปากอื่น ๆ ที่สัมพันธ์กับโรคทางระบบ จากผลการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากระดับประเทศครั้งที่ 8 ในปี 2560 ที่ได้ทำการสำรวจในผู้สูงอายุพบว่ามีปัญหาการสูญเสียฟันที่ส่งผลให้ประสิทธิภาพการบดเคี้ยวลดลงอย่างชัดเจน ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงของภาวะขาดสารอาหาร การมีปัญหาในการสื่อสาร การเข้าสังคม รวมถึงการมีปัจจัยเสี่ยงร่วมกันระหว่างโรคเรื้อรังกับโรคในช่องปาก โดยที่การสูญเสียฟันโดยเฉพาะการสูญเสียฟันทั้งปากในกลุ่มอายุ 80-85 ปี เพิ่มสูงขึ้นถึงร้อยละ 31.0 ส่วนฟันถาวรที่เหลืออยู่จำนวนหนึ่งก็มีปัญหา ซึ่งในจำนวนนี้มีฟันผุที่ไม่ได้รับการรักษาคิดเป็นร้อยละ52.6 และโรคปริทันต์อักเสบร้อยละ 36.3 โดยที่รอยโรคเหล่านี้มีการสะสมมาก่อนเข้าสู่วัยสูงอายุ และมีความรุนแรงเพิ่มขึ้นตามเวลาที่ผ่านไป ซึ่งโรคในช่องปากเหล่านี้ก็สามารถนำไปสู่การสูญเสียฟันในกลุ่มผู้สูงอายุได้อีกเช่นกัน นอกจากนี้การตรวจเนื้อเยื่อในช่องปากของผู้สูงอายุพบว่าบางส่วนมีเนื้อเยื่อที่ผิดปกติ ซึ่งแม้จะพบจำนวนไม่มากแต่หากไม่ได้รับการดูแลรักษาที่ถูกต้อง อาจเกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นมะเร็งช่องปากได้
ผลการสำรวจเป็นไปในทางเดียวกันกับผู้สูงอายุในอำเภอศรีบรรพต จังหวัดพัทลุง ดังนั้นผู้สูงอายุจึงจำเป็นต้องได้รับการดูแลรักษาสุขภาพช่องปากอย่างเหมาะสมเพื่อลดโอกาสการเกิดความเจ็บปวด การสูญเสียฟัน ซึ่งส่งผลต่อระบบสุขภาพ และคุณภาพชีวิตโดยรวมของผู้สูงอายุ โดยวิธีการป้องกันโรคในช่องปากสำคัญ คือการทำความสะอาดช่องปากด้วยวิธีการที่เหมาะสม ร่วมกับการส่งเสริมทันตสุขภาพโดยวิธีการให้ความรู้และวิธีปฏิบัติในการดูแลตนเองแก่ผู้ป่วย รวมถึงการให้ความสำคัญในการตรวจคัดกรองรอยโรคและลดปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง
ดังนั้นเพื่อเพิ่มประสิทธิผลในการลดการสูญเสียฟันในกลุ่มผู้สูงอายุ แผนกทันตกรรมโรงพยาบาลศรีบรรพตจึงเล็งเห็นความสำคัญของสุขภาพปากและฟัน จึงเห็นสมควรส่งเสริมให้ผู้สูงอายุของชมรมผู้สูงอายุตำบลเขาปู่มีความรู้ในการดูแลสุขภาพช่องปากอย่างถูกวิธี มีสุขภาพช่องปากดี จึงได้จัดทำโครงการ แกนนำสูงวัย ฟันสวย ยิ้มใส ใส่ใจสุขภาพช่องปาก เพื่อเป็นการส่งเสริมสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ สามารถดูแลสุขภาพช่องปากตนเองได้และสามารถเป็นกระบอกเสียงในการดูแลสุขภาพช่องปากจากสูงวัยสู่ทุกวัย โดยสามารถให้ความรู้แก่คนในครอบครัวหรือแม้แต่เพื่อนวัยเดียวกัน ซึ่งในระยะยาวจะส่งผลให้คนรุ่นหลังสามารถดูแลสุขภาพช่องปากของตนเองอย่างเหมาะสมซึ่งจะลดการสูญเสียฟัน และส่งเสริมให้คุณภาพชีวิตโดยรวมดียิ่งขึ้นต่อไป