กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

3. สถานการณ์

ระบบอาหารที่ยั่งยืน คือเป้าหมายการพัฒนาของสหประชาชาติและประเทศต่างๆทั่วโลก เพื่อให้ประชาชนทั่วโลกยุติความหิวโหยโดยการส่งเสริมให้เกิดความมั่นคงทางอาหาร การยกระดับโภชนาการ และการส่งเสริมเกษตรกรรมที่ยั่งยืน ครอบคลุมระยะเวลา 15 ปี เริ่มเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๕๕๘ ถึง สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๗๓ ดังนั้นทั่วโลกจึงต้องปรับปรุงเปลี่ยนการผลิตอาหารให้มีประสิทธิภาพเพื่อครอบคลุมประชาชนที่ยากจน เปราะบาง ด้อยโอกาส หญิงวัยวุ่น หญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร ทารก และผู้สูงอายุ ได้เข้าถึงอาหารที่ปลอดภัย มีโภชนาการและพอเพียง และเพื่อลดภาวะแคระและผอมแห้งในเด็กอายุต่ำกว่า ๕ ปี สำหรับประเทศไทยมีกรอบยุทธศาสตร์การจัดการด้านอาหารของประเทศไทย ฉบับที่ ๒ (พ.ศ. ๒๕๖0 – ๒๕๗๙) เป็นทิศทางการพัฒนาระบบอาหารและโภชนาการโดยมีวิสัยทัศน์ว่า “ ประเทศไทยมีความมั่นคงด้านอาหารและโภชนาการการ เป็นแหล่งอาหารที่มีคุณภาพสูง ปลอดภัยและมีคุณค่าทางโภชนาการเพื่อชาวไทยและชาวโลกอย่างยั่งยืน”
สถานการณ์ระบบอาหารและโภชนาการของภาคใต้ พบว่า ภาคใต้เป็นแหล่งผลิตพืชเศรษฐกิจหลัก คือยางพารา ปาล์มน้ำมันและไม้ผล ผลผลิตเฉลี่ยต่อไร่ของพืชหลักเกือบทุกชนิดต่ำกว่าค่าเฉลี่ยของภาคใต้และประเทศ ปี พ.ศ. ๒๕๖๓ จำนวนปศุสัตว์ในภาพรวมมีจำนวนเพิ่มขึ้นจากปีก่อนเล็กน้อย ปี พ.ศ. ๒๕๖๓ ปริมาณสัตว์น้ำ ณ ท่าเทียบเรือประมงปัตตานี มีจำนวน ๘๔,๗๖๒ ตัน หดตัวจากปีก่อน ร้อยละ ๑๕.๕ เมื่อราคาผลผลิตตกต่ำ ส่งผลกระทบต่อรายได้ครัวเรือน โดยปี ๒๕๖๒ พบว่า จังหวัดปัตตานี มีรายได้เฉลี่ยต่อเดือนของครัวเรือนสูงสุด คือ ๒๒,๙0๓.๘๔ บาท/ครัวเรือน จังหวัดนราธิวาส ๑๗,๗๑๖ บาท/ครัวเรือน จังหวัด

2

ยะลา คือ ๑๖,๕๘๘.๑๕ บาท/ครัวเรือนและสงขลา คือ๒๖,๗0๓ บาท/ครัวเรือน และสถานการณ์การแพร่ระบาดไวรัสโคโรนา (โควิด-๑๙) พบว่าประชาชนในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ร้อยละ ๘๓.๖ มีรายได้ลดลงและร้อยละ ๗๕ ได้รับผลกระทบด้านการประกอบอาชีพ สำหรับภาวะโภชนาการของพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ จังหวัดนราธิวาส ปัตตานีและยะลา ปี ๒๕๖๔ พบว่าเด็กมีสภาวะเตี้ยในจังหวัดนราธิวาส ๑๕.๓๗ ยะลา ๑๓.๗๒ ปัตตานี ๑๑.๙๓ ในขณะที่ระดับประเทศพบเพียงร้อยละ ๑0.๕๖ ถือเป็นปัญหาด้านการเจริญเติบโตหรือภาวะทุพโภชนาการเรื้อรัง ของเด็กสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ที่เกี่ยวข้องปัจจัยด้านเศรษฐกิจและด้านสังคม ได้แก่ อาชีพ การศึกษาของแม่และผู้ดูแลเด็ก และรายงานของสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ปี ๒๕๖๑ พบว่า จังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นกลุ่มจังหวัดทีมีรายได้ประชากรอยู่ในกลุ่มต่ำที่สุดของประเทศมาต่อเนื่องยาวนานนับสิบปี ปัญหาเหล่านี้เป็นปัญหาพื้นฐานสำคัญที่ส่งผลต่อภาวะโภชนาการของเด็กในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้
ในชุมชนมีระบบส่งเสริมโภชนาการที่เป็นรูปธรรม คือ โครงการอาหารกลางวันของนักเรียน โดยมีเป้าหมายให้เด็กนักเรียนได้บริโภคอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการอย่างพอเพียงเหมาะสมกับวัย แต่จากการศึกษาของสถาบันนโยบายสาธารณะ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ โดย ผศ.ดร.ลักขณา ไชยมงคล ในช่วงประเด็นสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการจัดการอาหารกลางวัน ดังนี้
๑. อาหารกลางวันที่มีการจัดการบริการพลังงาน และสารอาหารหลักพอเพียงตามมาตรฐาน แต่ยังไม่เพียงพอในส่วนของสารอาหารที่ร่างกายต้องการปริมาณน้อยบางชนิด ได้แก่ วิตามินเอ วิตามินซี ธาตุเหล็กแคลเซี่ยม ใยอาหาร อาจจะมีสาเหตุมาจากครูยังมีความรู้ความเข้าใจไม่เพียงพอในเรื่องการจัดอาหารกลางวันให้ได้มาตรฐาน
๒. ครูและผู้ปรุงอาหารยังมีความรู้ไม่เพียงพอในการบูรณาการความรู้โภชนาการ รวมถึงการจัดบริการอาหารให้มีคุณค่าทางโภชนาการเพียงพอตามมาตรฐาน อย่างไรก็ตามครูและผู้ปรุงอาหารมีทัศนคติที่ดีต่อการส่งเสริมโภชนาการในโรงเรียน นับเป็นโอกาสในการพัฒนา
๓. ศพด. ยังไม่มีการกำหนดนโยบายด้านอาหาร รวมถึงระบบการประเมินตนเองเพื่อการพัฒนา
ต้องมีการพัฒนาเพิ่มเติม เช่นในเรื่องของสถานที่เตรียมและปรุงอาหาร การเก็บรักษาอาหารที่เสร็จแล้วรอการจัดบริการ และสุขลักษณะของผู้ปรุงอาหาร
๔. การเสริมสร้างสมรรถนะของครูและผู้ปรุงอาหาร เช่น การอบรมให้ความรู้และพัฒนาทักษะยังมีจำกัด
การดำเนินงานด้านระบบอาหารและโภชนาการจำเป็นต้องมีการกำหนดนโยบายระดับท้องถิ่นที่บูรณาการตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำและปลายน้ำดังนี้
๑. ต้นน้ำควรคำนึงแหล่งผลิตอาหารที่อยู่ทั้งที่ชุมชนผลิตเองและแหล่งอาหารตามธรรมชาติ
๒. กลางน้ำ ควรคำนึงถึงการกระจายผลผลิตอาหารเพื่อให้คนในชุมชนเข้าถึง
๓. ปลายน้ำ ควรคำนึงถึงความรอบรู้ด้านอาหารและโภชนาการของประชาชน ควรมีนโยบายส่งเสริมการบริโภคที่ถูกต้องตามหลักโภชนาการ เหมาะสมกับวัย

3
การแก้ไขปัญหาระบบอาหารและโภชนาการต้องใช้ความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งหน่วยงานระดับท้องถิ่น หน่วยงานรัฐเครือข่ายเกษตรกร กลุ่มต่างๆในชุมชน ร่วมกันออกแบบ กิจกรรมที่สอดคล้องกับสถานการณ์ด้านอาหารและโภชนาการของแต่ละพื้นที่เป้าหมายคือการมีสุขภาวะที่ดีของประชาชนทุกวัย
ซึ่งในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กควนลังงามีจำนวนนักเรียน 37 คน ที่ได้รับการชั่งน้ำหนักและพบภาวะโภชนาการบกพร่อง จำนวน 10 คนดังนั้นศูนย์พัฒนาเด็กเล็กควนลังงา จึงได้จัดทำ โครงการส่งเสริมระบบอาหารและโภชนาการ เพื่อแก้ปัญหาด้านโภชนาการเด็กโตสมวัยในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กควนลังงา เพื่อส่งเสริมให้เด็กปฐมวัย ครูผู้ดูแลเด็ก แม่ครัว และผู้ปกครอง ได้ทราบถึงความสำคัญ เรื่อง ส่งเสริมการบริโภคอาหารตามหลักโภชนาการและสร้างความรอบรู้ด้านอาหารและโภชนาการ ผู้ปกครอง ครูและผู้ดูแลเด็กในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก แต่ทั้งนี้จะต้องร่วมมือกันหลายอย่าง