กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

กิตติกรรมประกาศ

"โครงการพัฒนาระบบการให้บริการทันตกรรมเคลื่อนที่สู่ชุมชน จังหวัดสตูล" สำเร็จได้ด้วยดี ด้วยความร่วมมือจาก สมาชิกในชุมชน ตำบลกำแพง อำเภอละงู จังหวัดสตูล

คณะทำงานโครงการฯ ขอขอบคุณ กองทุนสุขภาพตำบล อบต.กำแพง ที่ให้การสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินโครงการฯ รวมทั้ง ภาคีเครือข่ายที่สำคัญระดับพื้นที่ ที่ให้การสนับสนุน ช่วยเหลือ ชี้แนะ สุดท้ายขอขอบคุณผู้เกี่ยวข้องที่มิได้ระบุชื่อไว้ในที่นี้ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินงานให้มีความยั่งยืนในพื้นที่ต่อไป

คณะทำงานโครงการ
โครงการพัฒนาระบบการให้บริการทันตกรรมเคลื่อนที่สู่ชุมชน

บทคัดย่อ

ปัญหาสุขภาพช่องปากของประชาชนไทยยังคงเป็นปัญหาสำคัญ โดยเฉพาะโรคฟันผุและปริทันต์อักเสบ เป็นปัญหาที่เด่นชัดซึ่งเมื่อไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที โรคจะลุกลามและสูญเสียฟันในที่สุด ส่งผลต่อสุขภาพร่างกาย การสบฟัน ตลอดการใช้ชีวิตประจำวัน โครงการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ประชาชนในหมู่บ้านสามารถเข้าถึงบริการทันตกรรมได้สะดวกขึ้น โดยมีกลุ่มเป้าหมายคือ ประชาชนในหมู่บ้าน หมู่ที่ 1,2,5,7,8,9 และ 10 ที่มารับบริการทันตกรรม จำนวน 490 ราย โดยการออกหน่วยให้บริการทันตกรรมภายในหมู่บ้าน ทั้งหมด 7 หมู่บ้านๆ ละ 2 วัน ประกอบด้วยกิจกรรมให้ความรู้เกี่ยวกับทันตสุขศึกษา การแปรงฟันที่ถูกวิธี ฝึกทักษะการแปรงฟันและย้อมสีฟันให้แก่ผู้มารับบริการและผู้ที่สนใจ ตรวจสุขภาพช่องปากแก่ประชาชนในหมู่บ้านที่มารับบริการทันตกรรม โดยบริการถอนฟันวันละ 20 ราย และขูดหินน้ำลายวันละ 15 ราย จากนั้นมีการตรวจ/ติดตามสุขภาพช่องปากกลุ่มเป้าหมายหลังมารับบริการ โดย อาสาสมัครแกนนำและเจ้าหน้าที่ทันตสาธารณสุข กรณีพบปัญาหาสุขภาพช่องปาก ส่งต่อเข้ารับการรักษาอย่างต่อเนื่อง

มีผู้เข้าร่วมโครงการทั้งหมด จำนวน 461 คน จาก 7 หมู่บ้าน จากการตรวจสุขภาพช่องปากและฟัน มีภาวะทันตสุขภาพดังนี้ จำนวนฟันแท้ที่สามารถใช้งานได้ 23.65 ซี่ต่อคน จำนวนคู้สบฟันแท้ที่สามารถใช้งานได้ 4.03 คู่ต่อคน จำนวนฟันผุ 3.22 ซี่ต่อคน มีเหงือกอักเสบและหินปูน ร้อยละ 83.95 และผู้เข้าร่วมโครงการได้รับบริการทันตกรรม ดังนี้ บริการตรวจฟัน 461 คน บริการขูดหินน้ำลาย 249 คน คิดเป็นร้อยละ 54.01 บริการถอนฟัน 200 คน (274 ซี่) คิดเป็นร้อยละ 43.38

กิจกรรมต่อๆไป ควรมีการขยายเครือข่ายเพิ่มภายในหมู่บ้าน และไปยังหมู่บ้านอื่นๆ ในตำบลที่ไม่ได้เข้าร่วมโครงการ รวมถึงสร้างความตระหนักให้เห็นถึงความสำคัญของการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง

หมายเหตุ : รายละเอียดของบทสรุปคัดย่อการดำเนินงาน ให้ผู้รับผิดชอบโครงการเป็นผู้เขียนสรุปภาพรวมของโครงการใน "ผลลัพธ์โครงการ"

สารบัญ

ความเป็นมา/หลักการเหตุผล

ปัญหาสุขภาพช่องปากของประชาชนไทยยังคงเป็นปัญหาสำคัญ โดยเฉพาะโรคฟันผุและปริทันต์อักเสบ เป็นปัญหาที่เด่นชัดซึ่งเมื่อไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที โรคจะลุกลามและสูญเสียฟันในที่สุด ส่งผลต่อสุขภาพร่างกาย การสบฟัน ตลอดการใช้ชีวิตประจำวัน ข้อมูลจากการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากระดับประเทศ ครั้งที่ 8 ประเทศไทย พ.ศ. 2560 ในกลุ่มวัยทำงานอายุ 35-44 ปี ปัญหาที่พบเกิดจากรอยโรคสะสม ทั้งปัญหาสภาวะปริทันต์ ที่พบการอักเสบของเหงือก มีเลือดออกง่าย ร้อยละ 62.4 ปัญหาปริทันต์อักเสบที่มีการทำลายของกระดูกรองรับรากฟันร่วมด้วย  ซึ่งพบร้อยละ 25.9 และปัญหาโรคฟันผุที่ยังไม่ได้รับการรักษา ร้อยละ 43.3 โดยปัญหาดังกล่าว จะแสดงอาการที่รุนแรงจนเกิดความเจ็บปวดและการสูญเสียฟันในช่วงอายุต่อไป ถ้าไม่ได้รับการดูแล ป้องกัน รักษาที่เหมาะสมทันเวลา นอกจากนี้ในวัยนี้ยังมีพฤติกรรมที่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคในช่องปาก โดยเฉพาะการสูบบุหรี่ ที่พบร้อยละ 17.9 เฉลี่ย 10.4 มวนต่อวัน รวมทั้งพฤติกรรมการไปใช้บริการในรอบปีร้อยละ 42.3 ซึ่งในจำนวนนี้ส่วนใหญ่ร้อยละ 44.3 ไปรับบริการเมื่อมีหินน้ำลายและร้อยละ 27.8 ไปรับบริการเมื่อมีอาการปวดและเสียวฟันแล้ว มีเพียงร้อยละ 15.8 เท่านั้น ที่ไปรับบริการเพื่อต้องการตรวจเช็คโดยไม่มีอาการ กลุ่มวัยทำงานส่วนใหญ่ ร้อยละ 55.5 ที่ไม่ไปใช้บริการในรอบปีที่ผ่านมา เนื่องจากร้อยละ 68.6 ยังไม่รู้สึกว่าสุขภาพช่องปากมีปัญหา เพราะยังไม่รู้สึกว่ามีอาการผิดปกติใดๆ และร้อยละ 25.7 เนื่องจากไม่มีเวลา ดังนั้น สำหรับกลุ่มวัยทำงานนอกจากการทำให้เข้าถึงข้อมูลข่าวสาร และความรู้เพื่อการดูแลอนามัยช่องปากตนเองแล้ว ยังจำเป็นต้องมีมาตรการควบคุมป้องกันโรค โดยเฉพาะสนับสนุนให้ใช้อุปกรณ์เสริมทำความสะอาดซอกฟันเพื่อป้องกันโรคปริทันต์และฟันผุบริเวณด้านประชิด

จากการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากในวัยทำงานอำเภอละงู  โดยอ้างอิงข้อมูลจากโครงการวิจัยเรื่องการพัฒนาโมเดลประเมินความเสี่ยงการสูญเสียฟันในผู้ใหญ่ ของทพญ.สุภาวดี เนาว์รุ่งโรจน์ ซึ่งได้มาศึกษาและสำรวจสภาวะทันตสุขภาพในกลุ่มวัยทำงาน อายุ 35-65 ปี จำนวน 250 คน ในพื้นที่ตำบลกำแพงและตำบลปากน้ำ อำเภอละงู  พบว่าแม้ส่วนใหญ่จะมีการแปรงฟันอย่างน้อย 2 ครั้ง ขึ้นไป แต่กลุ่มตัวอย่างมากกว่าร้อยละ 70 ก็ยังมีหินปูนและมีปัญหาโรคเหงือกอักเสบและปริทันต์ รวมถึงมีปัญหาฟันผุมากกว่าร้อยละ 50 แสดงว่ากลุ่มตัวอย่างดังกล่าว ยังมีปัญหาด้านคุณภาพการแปรงฟัน และจากผลสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากในโครงการพัฒนาระบบการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากวัยทำงาน สำหรับ อสม. ในเขตตำบลกำแพง จำนวน 7 หมู่บ้าน โดยฝ่ายทันตสาธารณสุข โรงพยาบาลละงู ปีงบปรมาณ 2560 พบว่ากลุ่มตัวอย่างอายุเฉลี่ย 46.74 ปี พบมีปัญหาเหงือกอักเสบ ร้อยละ 100 มีฟันผุเฉลี่ย 3.57 ซี่ต่อคน มีฟันแท้ที่สามารถใช้งานได้เพียง 18.87 ซี่ต่อคน และมีคู่สบฟันแท้ที่สามารถใช้งานได้ ๓.๒๒ คู่ต่อคนเท่านั้น ประกอบกับอัตราการเข้าถึงบริการทันตกรรมในกลุ่มวัยทำงานอายุ 15-59 ปีในปีงบประมาณ 2560 ในเขตอำเภอละงูยังมีจำนวนน้อย เพียงร้อยละ 10.34

      ดังนั้น เพื่อเป็นการแก้ปัญหาโรคฟันผุและโรคปริทันต์อักเสบในเขตตำบลกำแพง ฝ่ายทันตสาธารณสุข โรงพยาบาลละงู จึงได้จัดทำโครงการออกหน่วยทันตกรรมเคลื่อนที่ในหมู่บ้าน โดยเริ่มทำในหมู่บ้านนำร่องต่อเนื่องจากโครงการพัฒนาระบบการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากวัยทำงาน สำหรับ อสม. ในเขตตำบลกำแพง ปีงบประมาณ 2560 ผ่านทาง อสม.แกนนำในหมู่บ้าน เพื่อให้ประชาชนในหมู่บ้านดังกล่าวเข้าถึงบริการได้สะดวกขึ้น

สถานการณ์

วัตถุประสงค์โครงการ

1. ข้อที่ 1. เพื่อให้ประชาชนในหมู่บ้านสามารถเข้าถึงบริการทันตกรรมได้สะดวกขึ้น

กิจกรรม/การดำเนินงาน

1. กิจกรรมที่ 1 ออกหน่วยให้บริการทันตกรรมภายในหมู่บ้าน ทั้งหมด 7 หมู่ (1,2,5,7,8,9 และ 10) หมู่ละ 2 วัน
2. กิจกรรมที่ 2 ติดตามผลกลุ่มเป้าหมายที่มารับบริการทันตกรรม
3. กิจกรรมที่ 3 รายงานผลโครงการและแลกเปลี่ยนเรียนรู้

กลุ่มเป้าหมาย

ผลที่คาดว่าจะได้รับ

1. ประชาชนในหมู่บ้าน เขตตำบลกำแพงสามารถเข้าถึงบริการทันตกรรมได้สะดวกขึ้น และได้รับการรักษาและติดตามอย่างต่อเนื่อง
2. ประชาชนที่มารับบริการทันตกรรมมีสุขภาพช่องปากที่ดีขึ้น และสามารถลดอัตราการเกิดโรคในช่องปากและลดการสูญเสียฟันแท้ได้

ส่วนที่ 1 ผลการดำเนินงาน

* ผลผลิต หมายถึง ผลที่เกิดขึ้นเชิงปริมาณจากการทำกิจกรรม เช่น จำนวนผู้เข้าร่วมประชุม จำนวนผู้ผ่านการอบรม จำนวนครัวเรือนที่ปลูกผักสวนครัว เป็นต้น
** ผลลัพธ์ หมายถึง การเปลี่ยนแปลงที่นำไปสู่การแก้ปัญหา เช่น หลังอบรมมีผู้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมจำนวนกี่คน มีข้อบังคับหรือมาตรการของชุมชนที่นำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือสภาพแวดล้อม เป็นต้น ทั้งนี้ต้องมีข้อมูลอ้างอิงประกอบการรายงาน เช่น ข้อมูลรายชื่อแกนนำ , แบบสรุปการประเมินความรู้ , รูปภาพกิจกรรมพร้อมคำอธิบายใต้ภาพ เป็นต้น