กองทุนสุขภาพตำบล - กองทุนหลักประกันสุขภาพท้องถิ่น - กปท

กิตติกรรมประกาศ

"โครงการคนในชุมชนสุขภาพดี ด้วยวิถีชีวิตแบบแผนไทย จังหวัดสตูล" สำเร็จได้ด้วยดี ด้วยความร่วมมือจาก สมาชิกในชุมชน ตำบลกำแพง อำเภอละงู จังหวัดสตูล

คณะทำงานโครงการฯ ขอขอบคุณ กองทุนสุขภาพตำบล อบต.กำแพง ที่ให้การสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินโครงการฯ รวมทั้ง ภาคีเครือข่ายที่สำคัญระดับพื้นที่ ที่ให้การสนับสนุน ช่วยเหลือ ชี้แนะ สุดท้ายขอขอบคุณผู้เกี่ยวข้องที่มิได้ระบุชื่อไว้ในที่นี้ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินงานให้มีความยั่งยืนในพื้นที่ต่อไป

คณะทำงานโครงการ
โครงการคนในชุมชนสุขภาพดี ด้วยวิถีชีวิตแบบแผนไทย

บทคัดย่อ

ปัจจุบันมีการสนใจใช้ยาสมุนไพร และวิธีการบำบัดรักษาสุขภาพมากขึ้น เนื่องจากการรักษาแผนปัจจุบันบางครั้งมีผลข้างเคียงและมีขีดจำกัดในการรักษา แพทย์แผนไทยก็เป็นทางเลือกหนึ่ง และเป็นปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อสังคม ทำให้ประชาชนให้บริการด้านสุขภาพมากขึ้น แพทย์แผนไทยปัจจุบันได้รับการส่งเสริมให้เป็นแพทย์ทางเลือกอย่างหนึ่งแก่ผู้รับบริการ การปลูกสมุนไพรเพื่อนำมาใช้เองช่วยให้ชุมชนนำสมุนไพรที่มีมาใช้ให้เกิดประโยชน์ ชาวตำบลกำแพงมีความสนใจ มีความเชื่อศรัทธาในการรักษาของหมอพื้นบ้าน และส่วนใหญ่นิยมหันมาใช้บริการแพทย์แผนไทยเพิ่มมากขึ้นทุกปี และเพื่อเป็นการส่งเสริมการแพทย์แผนไทย การนำภูมิปัญญามาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดอย่างปลอดภัย ทั้งทางด้านการส่งเสริมสุขภาพ การรักาาพยาบาลและการฟื้นฟูสมรรถภาพของประชาชน ลดภาระค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาลเบื้องต้น และตอบสนองความต้องการของชุมชน จึงได้จัดทำโครงการนี้ขึ้นเพื่อเป็นการส่งเสริมการปลูก การใช้ จนทำให้เกิดแหล่งสมุนไพรในชุมชน เป็นการแสวงหาศักยภาพของชุมชนได้อย่างเป็นรูปธรรม ตลอดจนเป็นส่วนหนึ่งของความเข็มแข้งโดยการพึ่งตนเอง และยึดหลักการปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการดำเนินงานของชุมชนต่อไปอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน จึงเน้นการให้ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทย จัดตั้งศูนย์เรียนรู้เพื่อชุมชน สร้างแกนนำด้านการแพทย์แผนไทย ผลการดำเนินโครงการพบว่า

กิจกรรมอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพรที่มีอยู่ทั่วไปและสมุนไพรในท้องถิ่น แก่แกนนำและประชาชนทั่วไปในชุมชน แกนนำและประชาชนทั่วไปในชุมชนไม่น้อยกว่าร้อยละ 80 มีความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพรไทยและสามารถนำสมุนไพรมาใช้ประโยชน์ในการดำรงชีวิตได้ จากการประเมินผู้เข้าร่วมกิจกรรม โดยใช้แบบประเมินก่อน-หลัง อบรม จำนวน 10 ข้อ พบว่า ผู้เข้าร่วมอบรมมีความรู้ก่อนการอบรมเพียงร้อยละ 38.92 และหลังจากได้รับความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพรและสาธิตการแปรรูปสมุนไพรต่างๆมาใช้ในการรักษาโรคเบื้องต้นจากวิทยากร ผลการประเมินหลังการอบรม ผู้เข้าร่วมอบรมมีความรู้เพิ่มขึ้นร้อยละ 81.29 และสามารถบอกถึงประโยชน์และการนำสมุนไพรที่มีในพื้นที่ใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม

กิจกรรมจัดตั้งศูนย์การเรียนรู้สมุนไพรในชุมชน มีแหล่งการเรียนรู้สมุนไพรในชุมชน โดยมีการประชุมปรึกษาหารือร่วมกันกับกลุ่มแกนนำในชุมชนและได้จัดตั้งคณะกรรมการกลุ่มขึ้น เพื่อการบริหารจัดการศูนย์ จัดหาพันธ์พืชสมุนไพรต่างๆมาปลูกในศูนย์การเรียนรู้ และจัดหาคู่มือตำราพืชสมุนไพรไว้ในศูนย์เรียนรู้

กิจกรรมในศูนย์การเรียนรู้ เป็นแหล่งเรียนรู้ของประชาชนทั่วไปในชุมชนต่างๆ ร้อยละ 90 เปิดเป็นศูนย์เรียนรู้เกี่ยวกับสมุนไพรให้กับผู้สนใจได้ศึกษา โดยมีการรวบรมสมุนไพร เพื่ออนุรักษ์ไว้ให้ครในชุมชนได้ศึกษาถึงคุณประโยชน์ที่จะนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน

กิจกรรมติดตามเยี่ยมผู้ที่สนใจในชุมชน ประชาชนในชุมชนไม่น้อยกว่าร้อยละ 60 นำพืชสมุนไพรมาใช้ให้เกิดประโยชน์ จากการติดตามเยี่ยม พบว่า ประชาชนทั่วไปหันมาสนใจในสมุนไพรมากขึ้น โดยสมุนไพรที่ใช้ส่วนมากจะแปรรูปมาทำสมุนไพรในการรักษาอาการปวดเมื่อย โดยเฉพาะสมุนไพรพอกเข่าเพื่อบรรเท่าอาการปวดเข่าในกลุ่มผู้สูงอายุ และมีการปลูกพืชสมุนไพรไว้ในครัวเรือนเพื่อใช้ในชีวิตประจำวันมากถึง ร้อยละ 95 โดยสมุนไพรที่ใช้ปลูกกันในครัวเรือน เช่น พลู ว่านห่างจระเข้ กระเพรา ตะไคร้ มะกรูด มะนาว พริก ข่า โหรพา ฝรั่ง มะขาม มะพร้าว มะละกอ เป็นต้น และสามารถนำสมุนไพรที่ปลูกในครัวเรือนมาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันได้อย่างเหมาะสม

หมายเหตุ : รายละเอียดของบทสรุปคัดย่อการดำเนินงาน ให้ผู้รับผิดชอบโครงการเป็นผู้เขียนสรุปภาพรวมของโครงการใน "ผลลัพธ์โครงการ"

สารบัญ

ความเป็นมา/หลักการเหตุผล

แพทย์แผนไทยเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตของคนไทยเป็นเวลานาน เนื่องจากคนสมัยก่อนมีการพึ่งตนเองด้านการรักษาพยาบาล ด้วยเหตุสมัยก่อนยังไม่มีสถานบริการด้านสาธารณสุขบริการประชาชนอย่างทั่วถึงเหมือนปัจจุบัน เมื่อเกิดการเจ็บป่วยขึ้นในครอบครัว/ชุมชน จึงมีการนำสมุนไพร และวิธีการแบบแผนไทย มาใช้ในการรักษาเบื้องต้น เพื่อบรรเทาอาการเจ็บป่วยเบื้องต้น โดยอาศัยภูมิปัญญาที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุ และปัจจุบันมีการสนใจใช้ยาสมุนไพร และวิธีการบำบัดรักษาสุขภาพมากขึ้น เนื่องจากการรักษาแผนปัจจุบันบางครั้งมีผลข้างเคียงและมีขีดจำกัดในการรักษา และแพทย์แผนไทยก็เป็นทางเลือกหนึ่ง และเป็นปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อสังคม ทำให้ประชาชนนิยมมาใช้บริการด้านสุขภาพกันมากขึ้น แพทย์แผนไทยปัจจุบันได้รับการส่งเสริมให้เป็นการแพทย์ทางเลือกอย่างหนึ่งแก่ผู้รับบริการ การนวด อบ ประคบสมุนไพร การแปรรูปสมุนไพรมาเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ การปลูกสมุนไพรเพื่อนำมาใช้เองช่วยให้ชุมชนนำสมุนไพรที่มีมากมาใช้ให้เกิดประโยชน์ ประชาชนชาวตำบลกำแพง มีความสนใจ มีความเชื่อศรัทธาในการรักษาของหมอพื้นบ้าน และประชาชนชาวตำบลกำแพงส่วนใหญ่นิยมหันมาใช้บริการแพทย์แผนไทยเพิ่มขึ้นทุกปี จากข้อมูลการสุ่มสอบถามการเลือกใช้บริการของอาสาสมัครในหมู่บ้านจำนวน 295 คน ในหมู่ที่ ๕ บ้านปิใหญ่ ตำบลกำแพง อำเภอละงู จังหวัดสตูล ในปี ๒๕๕๘,๒๕๕๙,๒๕๖๐ พบมีผู้นิยมใช้แพทย์ทางเลือกในการรักษาพยาบาลสำหรับโรคเรื้อรังตามลำดับ ร้อยละ 35.59 40.68 และ 56.61 จะเห็นได้ว่าประชาชนในพื้นที่เป้าหมายมีแนวโน้มในการใช้บริการทางแพทย์ทางเลือกเพิ่มมากขึ้น ซึ่งมีผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ในปี 2558 -2560 พบมีผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น ความดันโลหิต จำนวน 43 คน เบาหวานจำนวน 12 คน และปวดเมื่อยจำนวน 56 คน และในพื้นที่ตำบลกำแพงเองก็มีสมุนไพรอยู่มากมายที่สามารถนำมาใช้เพื่อลดต้นทุนในการรักษาผู้เจ็บป่วยเบื้องต้น และไม่ให้สูญหายไปโดยไม่ได้รับการอนุรักษ์ไว้
ดังนั้นเพื่อเป็นการส่งเสริมการแพทย์แผนไทย การนำภูมิปัญญาพื้นบ้านมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดอย่างปลอดภัย ทั้งทางด้านส่งเสริมสุขภาพ การรักษาพยาบาลและการฟื้นฟูสมรรถภาพของประชาชน ลดภาระค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาลเบื้องต้น และตอบสนองความต้องการของชุมชน จึงได้จัดทำโครงการนี้ขึ้นเพื่อเป็นการส่งเสริมการปลูก การใช้ จนทำให้เกิดแหล่งสมุนไพรในชุมชน เพื่อให้เกิดการพึ่งตนเองด้านการดูแลสุขภาพโดยใช้สมุนไพรพื้นบ้าน และเกิดแหล่งเรียนรู้สมุนไพรในชุมชนเป็นการแสวงหาศักยภาพของชุมชนได้อย่างเป็นรูปธรรม ตลอดจนเป็นส่วนหนึ่งของความเข้มแข็งโดยการพึ่งตนเองและยึดหลักการใช้ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการดำเนินงานของชุมชนต่อไปอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน จึงเน้นการให้ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทย จัดตั้งศูนย์เรียนรู้เพื่อชุมชน สร้างแกนนำด้านการแพทย์แผนไทย เป็นต้น

สถานการณ์

วัตถุประสงค์โครงการ

1. ข้อที่ 1 เพื่อให้กลุ่มแกนนำ ประชาชนทั่วไปมีความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพร และใช้ประโยชน์จากพืชสมุนไพร
2. ข้อที่ 2 เพื่อให้มีแหล่งการเรียนรู้ แหล่งศึกษาพืชสมุนไพรในชุมชน
3. ข้อที่ 3 เพื่อให้ประชาชนสามารถประยุกต์และใช้ประโยชน์จากพืชสมุนไพรได้

กิจกรรม/การดำเนินงาน

1. กิจกรรมที่ 1.1 ประชุมแกนนำ
2. กิจกรรมที่ 1.2 อบรมให้ความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพรที่มีอยู่ทั่วไปและสมุนไพรในท้องถิ่น แก่แกนนำและประชาชนทั่วไปในชุมชน
3. กิจกรรมที่ 2 จัดตั้งศูนย์การเรียนรู้สมุนไพรในชุมชน
4. ค่าใช้จ่ายอื่นๆ
5. กิจกรรมที่ 3 ดำเนินกิจกรรมในศูนย์การเรียนรู้
6. กิจกรรมที่ 4 ติดตามเยี่ยมผู้ที่สนใจในชุมชน

กลุ่มเป้าหมาย

ผลที่คาดว่าจะได้รับ

1. ประชาชนในชุมชนมีความรู้ และสามารถประยุกต์ใช้พืชสมุนไพรในชุมชนให้เกิดประโยชน์
2. เกิดการเรียนรู้ มีแหล่งการเรียนรู้ แหล่งการศึกษาสมุนไพรในชุมชน

ส่วนที่ 1 ผลการดำเนินงาน

* ผลผลิต หมายถึง ผลที่เกิดขึ้นเชิงปริมาณจากการทำกิจกรรม เช่น จำนวนผู้เข้าร่วมประชุม จำนวนผู้ผ่านการอบรม จำนวนครัวเรือนที่ปลูกผักสวนครัว เป็นต้น
** ผลลัพธ์ หมายถึง การเปลี่ยนแปลงที่นำไปสู่การแก้ปัญหา เช่น หลังอบรมมีผู้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมจำนวนกี่คน มีข้อบังคับหรือมาตรการของชุมชนที่นำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือสภาพแวดล้อม เป็นต้น ทั้งนี้ต้องมีข้อมูลอ้างอิงประกอบการรายงาน เช่น ข้อมูลรายชื่อแกนนำ , แบบสรุปการประเมินความรู้ , รูปภาพกิจกรรมพร้อมคำอธิบายใต้ภาพ เป็นต้น